Platipne; kişinin otururken veya ayaktayken nefes darlığı yaşamasıdır. Bu rahatsızlığı olan kişilerde, kişi oturur pozisyondan ayağa kalktığında nefes darlığı olabilmekte ve tekrar oturunca bu nefes darlığı ortadan kaybolmaktadır.
Platipne bir hastalık adı değildir. Platipne çeşitli hastalıklarda karşımıza bir bulgudur. Bu bulgunun altında yatan hastalık araştırılmalıdır.
Platipne Nedir?
Platipne halk arasında nefes darlığı olarak bilinen dispnenin bir çeşididir. Diğer yazılarımızdan da görebileceğiniz gibi dispnenin (nefes darlığının) farklı türleri vardır ve bunlar pozisyona göre farklılık gösterebilirler.
Bu durumda nefes darlığına ek olarak yorgunluk, baş dönmesi ve göğüs daralması da görülebilir.
Platipne, dik durmakla yani ayakta durmak veya oturmakla kötüleşen ve sırt üstü yatınca düzelen nefes darlığı anlamına gelen bir fizik muayene bulgusudur. Karşımıza farklı hastalıkların sonucunda çıkabilir.
Sitemizdeki diğer yazılarda açıkladığımız ortopne durumunun tam tersidir.
Platipne Belirtileri Nelerdir?
Bu bulgunun asıl belirtisi yatmakla düzelen, ayağa kalkmak ve oturmakla kötüleşen nefes darlığıdır. Bunun yanı sıra beraberinde diğer farklı belirtiler de eşlik edebilir;
- Solgunluk
- Yorgunluk
- Halsizlik
- Hasta ayağa kalkınca hiperkapni olması (kandaki karbondioksit seviyesinin çok fazla yükselmesi anlamına gelmektedir)
- Yatar durumda daha rahat nefes alması gibi belirtiler de eşlik edebilir.
Platipne Nedenleri Nelerdir?
Platipne nedenleri genel olarak kalp ve akciğer ile ilgili çeşitli hastalıklardır. En sık görülen nedenleri yazımızın ilerideki kısmında detaylı olaylı olarak anlatılacaktır.
| Foramen ovale açıklığı | Atriyal septal anevrizma |
| Atriyal septal defekt | Perikardiyal efüzyon |
| Konstrüktif perikardit | Aort anevrizması |
| Pulmoner Hipertansiyon | Pulmoner arteriyovenöz şantlar |
| Amfizem | Amiodaron zehirlenmesi |
| Propafenon doz aşımı | Kas – iskelet sistemi bozuklukları |
| Karaciğer sirozu | İleus (bağırsak tıkanması) |
İntrakardiyak Şant Nedir Ve Nasıl Platipne Yapar?
Bu hastalıkların oluşma mekanizmalarını yani patofizyolojilerini anlamak için normal kalp fizyolojisini bilmek gereklidir. Pilatipneye sebep olan asıl mekanizma sağdan sola şanttır ve yazımızın ilerideki kısmında detaylıca açıklanacaktır.
Kalbin Normal Yapısı
İnsan kalbinde üstte 2 atriyum (kulakçık olarak da bilinir) ve altta 2 ventrükül (karıncık olarak da bilinir) bulunur. Sağ atiryum ve sağ ventrikül arasında kan akışını sağlayan triküspit kapak bulunur. Sol atriyum ve sol ventrikül arasında kan akışını sağlayan mitral kapak bulunur. Normal sağlıklı insanda kalp odacıkları arasında kan akışını sağlayacak başka bir kapak sistemi veya delik bulunmaz.
Kalbin Normal Çalışma Mekanizması
Vücuttan toplanan kirli kan da diyebileceğimiz oksijen miktari az kan kalbin sağ atriyumunda (sağ üstteki odacık, kulakçık) birikir. Daha sonra triküspit kapak dediğimiz sağ atriyum ve sağ ventrikül (sağ alttaki odacık, karıncık) arasındaki kapakçığın açılmasıyla kan sağ ventriküle dolar. Kalbin atmasıyla kan sağ atriyuma geri kaçmasın diye triküspit kapanır ve toplanan kirli kan sağ ventrikülden akciğerlere temizlenmeye gider.
Akciğerlerden gelen temiz kan da diyebileceğimiz oksijen miktarı yüksek kan sol atriyumda (sol üstteki odacık, kulakçık) birikir. Daha sonra mitral kapak dediğimiz sol atriyum ve sol ventrikül (sol alttaki odacık, karıncık) arasındaki kapakçığın açılmasıyla kan sol ventriküle dolar. Kalbin atmasıyla kan sol atriyuma geri kaçmasın diye mitral kapak kapanır ve temiz kan tüm vücuda oksijen dağıtmaya gider.
ASD( Atrial Septal Defekt) Nedir?
Kalpteki sağ atriyum ve sol atriyum arasında, normalde olmaması gereken bir açıklık olmasıdır. Kalbin sol tarafındaki basınç daha fazla olduğu için bu açıklıktan temiz kan sağ atriyuma kaçar. Buna sağdan sola şant denmektedir. Bu da sol ventriküle dolayısıyla da ordan tüm vücuda gidecek olan oksijenli kan miktarını azaltır.
Ayağa kalkınca atriyumlar arasındaki bu açıklık daha da büyür ve bu da vücuda daha az miktarda oksijeni yüksek kan dağıtılması anlamına gelir. Kandaki oksijen miktarı azalır ve karbondioksit miktarı artar (hiperkapni). Kişi bu yüzden ayağa kalkınca nefes darlığı yaşar ve oksijen satürasyonu düşer.
PFO(Patent Foramen Ovale) Nedir?
Kapanmamış foramen ovale açıklığı anlamına gelir. Anne karnındayken herkeste sağ ve sol atriyum arasında bir kapakçık vardır. Anne karnındayken olmazsa olmazdır ve hayatta kalmamıız sağlar. Doğduktan sonra bu kapakçığın kapanması gereklidir. Fakat bazı kişilerde bu kapak doğduktan sonra kapanmaz ve atriyumlar arasında kan geçişine sebep olur. Tıpkı ASD gibi sağdan sola şanta sebep olur.
Ayağa kalkınca yani dik pozisyonda durunca bu kapak daha fazla açılır ve bu da vücuda daha az miktarda oksijeni yüksek kan dağılması anlamına gelir. Buna bağlı olarak ayağa kalkınca kandaki oksijen miktarı daha fazla düşer ve kişi nefes darlığı yaşar.
Perikardiyal Efüzyon Nedir?
Çeşitli nedenlerle kalbin dış yüzeyini saran zarlar arasında sıvı birikmesidir. Bu sıvı, kişi dik durunca veya otururken kalbin çalışmasına daha fazla engel olur ve vücuda daha az miktarda oksijeni yüksek kan dağıtılır. Buna bağlı olarak kişide ayaktayken nefes darlığı yani platipne yaşanır.
Pulmoner Hipertansiyon Nedir?
Akciğerlerdeki damarları ve kalbin sağ taraftaki odacıklarını (atriyum ve ventrikül) etkileyen yüksek tansiyon türüdür. Kişide var olan sağdan sola şantı daha da kötüleştirerek kişide platipne gelişmesine sebep olur.
Platipne Tanısı Nasıl Koyulur?
Platipne tanısı fizik muayene ve çeşitli testlerle koyulur.
Kişinin ayağa kalkınca veya oturunca nefes darlığı yaşaması ve yatar durumda daha rahat nefes alması klinik olarak tanı koydurucu özelliktedir.
Hepmizin görmüş olabileceği işaret parmağına takılan ve kandaki oksijen miktarını ölçen küçük bir cihaz olan “pulse oksimetre” ile kişinin yatarken ve ayaktayken kanındaki oksijen miktarı ölçülür. Ayağa kalkınca oksijen miktarının düşmesi, yatınca okjijen miktarının yükselmesi ile tanı koyulabilir.
Platipne Tedavisi Nedir?
Platipne tedavisi altta yatan durumun tedavi edilmesidir. Ancak bu şekilde pilatipne ortadan kalkabilir. Örneğin pilatipne sebebi PFO ise ameliyatla bu açıklığın kapanması sonucu platipne de tedavi edilmiş olur.
Akciğer Grafisi isimli yazımız ilginizi çekebilir.
Platipne Ortodeoksi Sendromu Nedir?
Platipne, dik pozisyonda oksijen desatürasyonu (yani kandaki oksijen miktarının azalması) olarak tanımlanan ortodeoksi ile birlikte olabilir. Bu duruma denilmektedir.
Platipne Ve Ortopne Arasındaki Fark Nedir?
Ortopne ve platipne birbirinin tersidir. Ortopnede kişi yatarken nefes darlığı yaşar ve ayağa kalkınca düzelir. Platipnede ise tam tersi olarak kişi ayağa kalktığında nefes darlığı yaşar ve yatarken düzelir.
Kaynak: healthjade.net
