Ortopne kısaca yatar durumda nefes darlığının ortaya çıkması veya var olan nefes darlığının şiddetlenmesidir. Bir hastalık adı değil bir fizik muayene bulgusudur. Farklı hastalıklara bağlı olarak karşımıza çıkar. Akciğerlerdeki artan sıvı sebebiyle yatar pozisyona gelince nefes almakta zorluk yaşanır. Genellikle zamanla ortaya çıkar, ancak bazı durumlarda aniden de olabilir.
Hasta sıklıkla “Yatarken nefes alamıyorum” “Yatarken boğulacak gibi oluyorum” “Sadece dik şekilde uyuyabiliyorum” “Ayağa kalkınca rahatlıyorum” ” 2 -3 tane yastıkla anca uyuyabiliyorum” gibi şikayetlerle hekime başvurur. Sıklıkla sebebi kalp yetmezliğidir ancak yazımızın ileri kısmında görebileceğiniz gibi farklı sebepleri de vardır.
Ortopne Nedir?
Ortopne; halk arasında nefes darlığı olarak da bilinen dispnenin bir çeşididir. Yatar pozisyonda oluşan, kalkıp oturmak veya baş altındaki yastıkları çoğaltarak gövdeyi yükseltmekle geçen bir dispne çeşididir. Farklı özelliklere sahip çeşitli dispne türleri vardır. Bunları aşağıdaki tablomuzdan görebilirsiniz.
| Ortopne | Uzanır durumda ortaya çıkan nefes darlığıdır. |
| Trepopne | Yan yatar durumda ortaya çıkan nefes darlığıdır. |
| Platipne | Oturur durumda ortaya çıkan nefes darlığıdır. |
| Paroksismal Noktürnal Dispne | Çoğunlukla geceleri görülen, hastayı uykudan uyandıran ve genellikle öksürüğün eşlik ettiği ağır nefes darlığıdır. |
| Efor Dispnesi | Sağlıklı kişilerde de görülebilen, efor harcamaya bağlı ortaya çıkan nefes darlığıdır. |
Ortopne Belirtileri Nelerdir?
Ortopnesi olan kişiler nefes darlığını farklı şekillerde tarif edebilirler. Kısaca yatar pozisyonda nefes darlığı yaşamak olsa da çoğunlukla başka belirtiler de eşlik eder. Bu belirtiler nelerdir:
- Yatar durumda nefes darlığı yaşamak
- Yatarken boğuluyormuş gibi hissetmek
- Normalde olduğundan daha yorgun ve halsiz hissetmek
- Ayaklarda ve ayak bileklerinde şişlik olması
- Herhangi bir diyet uygulamadan aniden fazla miktarda kilo vermek
- Uykudan nefes nefese bir şekilde uyanmak
- 2 veya daha fazla yastıkla uyuyabilmek
- Dik durunca daha rahat nefes almak
Ortopne Sebepleri Nelerdir?
Ortopnenin ana sebebi akciğerlerdeki kan damarlarındaki basıncın artmasıdır. Basınç artışının çeşitli sebepleri olabilse de en sık karşılaştığımız sebepler kalp yetmezliği ve akciğer ödemidir. Yazımızın ileri kısmında bu ilişkiden detaylıca bahsedilecektir.
| Kalp Yetmezliği | Diyafram Felci | KOAH |
| Şiddetli Pnömoni (şiddetli zatürre) | Assit (karında sıvı birikmesi durumudur) | Plevral Efüzyon (akciğer çevresinde sıvı birikmesi durumudur) |
| Pulmoner ödem | Astım | Yüksek Tansiyon |
| Obezite | Bronşit | Polikistik Karaciğer Hastalığı |
Kalp Yetmezliğinin Ortopneyle İlişkisi Nedir?
Kalp yetmezliği olan kişilerde kalp, vücuda kanı yeterli ve etkili bir şekilde pompalayamaz. Kişi yatış pozisyonuna geçince, vücuttaki kanın bacaklardan kalbe ve akciğerlere dönüş miktarı artar. Yani akciğer ve kalpte bulunan kan miktarı artmış olur. Sağlıklı insanların kalbi bu durumu dengeleyebilir ve uygun miktarda kanı yeniden dağıtabilir.
Ancak kalp yetmezliği olan kişilerde kalbin fazla kanı vücudun kalanına geri pompalayacak kadar gücü olmayabilir. Bu durumda akciğerlerdeki kılcal damarlarda biriken kana bağlı olarak basınç artar. Bu basınç artışı da nefes almayı zorlaştırır ve ortopne olarak karşımıza çıkar.
Pulmoner(Akciğer) Ödem Ortopneyle İlişkisi Nedir?
Akciğerlerde aşırı sıvı birikmesi yani akciğer ödemi anlamına gelir. Akciğerlerdeki alveol dediğimiz hava keseciklerinde sıvı toplanır. Toplanan sıvı kişide nefes darlığı yapar. Bu kişiler yatış pozisyonuna geçtikleri anda pozisyona bağlı olarak nefes alamama durumu daha da kötü olur. Bu sebeple pulmoner ödeme sahip kişilerin düz bir şekilde yatırılmaması, düz bir şekilde oturması veya birden fazla yastıkla yatması gerekir.
Ortopne Tanısı Nasıl Koyar?
Ortopne tanısı çoğunlukla hekim tarafından gözlenen belirli klinik özellikler, sorulan sorular ve yapılan tetkiklerle koyulur. Hekim şikayetinizin teşhisini aşağıdaki özellikleri dikkate alarak koyar. Özellikle yatma alışkanlığınızı, uyku kalitesini iyi sorgulayacaktır.
- Yatarken öksürmek veya hırıltı duymak
- Yatarken nefes almakta zorlanmak
- Ayağa kalkınca daha kolay nefes almak
- Zamanla daha da kötüleşen nefes darlığı
- Birden fazla yastıkla yatmaya ihtiyaç duymak (yastık miktarı arttıkça hastalığın durumu da kötüleşmiş demektir)
- Sürekli yorgun olmak
- Son zamanlarda belirgin kilo kaybı yaşamış olmak gibi özellikler
Hekiminiz tanıyı kesinleştirmek ve sebebi tespit etmek için ek tetkikler de isteyebilir;
- Akciğer röntgeni: Akciğer görüntülenmesi ile akciğerdeki sıvı varlığı kontrol edilir.
- Ekokardiyografi: Kalp ultrasonu da diyebileceğimiz bu yöntem ile kalp atış hareketleri ve kalp kapakçıklarındaki kan akışı değerlendirilir. Ortopneye sebep olan durum kalp ile ilgili bir durum ise bu sayede bu da tespit edilmiş olur.
Ortopne Tedavisi Nedir?
Ortopne tedavisi hastayı anlık olarak rahatlatacak ve ortopnenin altta yatan sebebine yönelik tedavi şekilleri olarak ayrılmaktadır.
Hastayı kısa vadede rahatlatacak tedavi yaklaşımları şunlardır; Hastayı oturtmak, ayağa kaldırmak, yastıklar yardımıyla hastanın üst gövdesinin dik durmasını sağlamak ve hastaya dışarıdan oksijen desteği vermek
Obeziteye bağlı olarak yatar pozisyonda nefes darlığı yaşıyorsanız kilo vermeniz büyük ölçüde rahat nefes almanızı sağlayacaktır.
Altta yatan sebebe bağlı olarak medikal tedaviler de kullanılabilir;
- Diüretik kullanmak: Halk arasında sıklıkla idrar söktürücü olarak bilinen bu ilaçlar vücuttaki fazla suyun atılmasını sağlar. Bu sayede akciğerlerinizde fazla sıvı birikmesine engel olup daha rahat nefes almanıza yardımcı olurlar. Ayrıca vücutta sıvı birikmesini önleyerek kalbin işini kolaylaştırırlar.
- Anjiyotensin dönüştürücü enzim (ACE) inhibitörleri: En bilineni hipertansiyon için kullanılan dilaltı ilacıdır. Kan damarlarını genişleterek kan akışını iyileştirir ve kalbin çok çalışmak zorunda kalmasına engel olurlar.
Kesin tedavisi için altta yatan sebebin düzeltilmesi gerekmektedir. Hekiminiz bu sebebi tespit edip ona yönelik tedavi düzenleyecektir. Örneğin kalp yetmezliğine bağlı yatar pozisyonda nefes darlığı yaşıyorsanız hekiminiz kalp yetmezliğinin düzeyine göre farklı tedaviler düzenleyebilir. Bunlar kalbinize iyi geldiği için nefes darlığı şikayetiniz de ortadan kalkmasına yardımcı olurlar.
Bradipne dakikadaki nefes sayısının azalmasını ifade eder. O yazımızı da okuyabilirsiniz.
Ortopneik Ne Demektir?
Ortopne yaşayan yani yatar veya uzanır durumda nefes darlığı yaşayan kişi anlamına gelmektedir. Genellikle yorgun ve halsiz görünen kişilerdir.
Ortopne Pozisyonu Nedir?
Ortopne sorunu yaşayan kişilerin rahat bir şekilde nefes almalarını sağlayan pozisyondur. Kişi dik bir şekilde otururken önüne 2 – 3 tane yastık koyulur ve kişinin bu yastıklara yaslanarak daha rahat nefes alması sağlanır.
Ortopne Pozisyonu Nedir?
Hasta uyurken ya da yatarken nefes darlığı yakınması gösterir. Hastalar yatar pozisyonda uyurken uyanıp, doğrulma ihtiyacı hissederler. Bu kimselerin oturarak uyuması çok tipiktir.
Kaynak: healthline.com
