Pulmoner emboli (akciğer embolisi), pıhtı da denilen trombozun vücudun başka bir yerinden gelerek akciğerin damarları içerisine girerek o bölgenin kanlanmasını engellemesi hatta tamamen durdurmasıdır. Bu durum çeşitli belirtiler vermekle beraber genellikle hızlıca ortaya çıkan; nefes darlığı, sürekli öksürme hissi ve göğüs etrafında batıcı saplanır tarzda ağrıdır.
Yazımızın ilerleyen kısımlarında pulmoner embolinin (Akciğere pıhtı atması) neden oluştuğunu, hangi belirtileri verdiğini, nasıl tanı konulabileceği ve tedavisini ele alacağız.
Pulmoner Emboli Nedir ?
Pulmoner emboli vücudun herhangi bir yerinden gelen kan pıhtısının akciğer damarları içerisinde bir yeri tıkaması sonucunda, o bölgeye kan geçişini azaltarak şunlara neden olur :
- Kan akciğerler içerisine gidemez ve kirli kan temizlenemez , kandaki karbondioksit seviyesi artarken okisjen seviyesi azalır.
- Artan karbondioksit, solunum merkezini uyararak daha hızlı nefes almanızı sağlar. Bu sizde nefes darlığı hissi oluşturur.
- Pıhtının kan damarlarını tıkaması nedeniyle akciğer içerisindeki damar basıncı artarak pulmoner hipertansiyon dediğimiz durumu oluşturur.
Eğer tedavi edilmezse akciğer ve kalbe kalıcı hasarlar verebilir hatta ölüme neden olabilir.
Pulmoner Emboli Belirtileri Nelerdir ?
Pulmoner emboli belirtileri genel olarak, nefes darlığı (dispne) hissi, sürekli öksürme, öksürürken kan gelmesi ve batıcı tarzda göğüs ağrısıdır. Belirtiler kişiden kişiye değişir ancak bunlardan birisi sizde varsa bir doktora görünmenizde fayda vardır. Belirtiler daha detaylı olarak şu şekilde sıralanabilir;
- Ani gelişen (saatler içerisinde) nefes darlığı
- Kanlı ya da kansız sürekli öksürük
- Çene, omuz, kolunuza yansıyan saplanır tarzda göğüs ağrısı
- Koşarmış gibi nefes nefese olmak ve hızlanmış kalp atışları
- Yüksek miktarda yorgunluk ve terleme
Pulmoner Emboli Nasıl Oluşur ?
Pulmoner emboli diğer bir söylenişle akciğere pıhtı atması vücudun başka bir yerindeki pıhtının akciğer damarlarına gelerek kan geçişini engelleyerek oluşur.
- Kan vücudun belirli bir yerinde ( genelde bacakta ) akışının bozulması, yavaşlaması gibi durumlarda pıhtılaşmaya eğilim gösterir. Halk tarafından kanın göllenmesi olarak bilinir. Dilerseniz bu konuyla ilgili daha detaylı olarak bilgi almak için sitemizden derin ven trombozu yazımızı okuyabilirsiniz.
- Göllenme sıklıkla uzun süreler boyu hareketsiz kalma, yatak istirahati, ameliyat sonrasında oluşur. Bu nedenle yakın zamanda ameliyat geçirdiyseniz risk altında olabilirsiniz.
Risk Faktörleri Nelerdir ?
Pulmoner Emboli yani akciğer damarının tıkanması riski bazı kişilerde artmıştır. Riski artırdığı bilinen bazı durumlar aşağıda belitrilmiştir:
- Altta yatan başka bir hastalık varsa
- Kalp ve damar hastalıkları özellikle kalp yetmezliği, atrial fibrilasyon, kalp krizi
- Kan pıhtılaşmasına eğilim
- Doğum kontrol hapı kullanımı
- Kanser
- Genetik alt yapı
- Ailede daha önce pıhtı, tromboz, emboli öyküsünün varlığı
- Geçirilmiş ameliyat
- Son zamanlarda yaşanan trafik kazası
- Son dönemde vücudun herhangi bir yerinde kırık
- Bacak kırığı
- Kalça kırığı
- Kol kırığı
Doktora Başvurduğunuzda Tanı İçin Neler Yapılacak ?
Doktora başvurduğunuzda tanı için hızlı hareket edilmesi gerekmektedir. Siz durumunuzu ve hikayenizi anlattıktan sonra durumunuz uyumluysa genel olarak tablodaki görüntüleme yöntemleri ve testler istenir.
| Kan Testleri | Görüntüleme |
| D-dimer | Bilgisayarlı tomografi (BT) |
| Pulmoner Anjiyogram | |
| Akciğer Grafisi | |
| Manyetik Rezonans (MR) | |
| Bacak ultrason |
Pulmoner emboli tanısı için en değerli test Bilgisayarlı tomografi(BT) kullanılmaktadır. BT’de akciğere pıhtı atması net şekilde görülür. Aşağıda örnek BT’de görüldüğü üzere okla gösterilen alan kanlanamamaktadır.
Pulmoner emboli tanısında D Dimer kan tahlili en çok istenen testlerdendir. D Dimerin normal değerinin 3-4 kat üstünde olması akciğere pıhtı atmasını akıllara getirir. Ancak D dimer değerinin normal değerlerde olması kişinin pulmoner emboli olmadığı anlamına gelmektedir.
D Dimer Yüksekliği yazımız ilginizi çekebilir.
Pulmoner Emboli Tedavisi
Pulmoner emboli tedavisi hızlıca yapılmalıdır. Eğer tedavi edilmezse çok ciddi sonuçları olabilmektedir. Bu nedenle doktorunuz daha testler çıkmadan klinik belirtilerine dayanarak tedaviye başlayabilir.
Genel olarak tedavi belirtilere göre değişmekle beraber tedavide şunlar kullanılabilir :
- Kan sulandırıcı (Antikoagülan) ilaçlar
- Pıhtıyı parçalamaya yönelik ilaçlar ( trombolitik )
- Yaşam Tarzı Değişikliği
- Ameliyat
Kan Sulandırıcı ( Antikoagülan ) İlaçların Tedavideki Rolü
Kan sulandırıcı ( antikoagülan ) ilaçlar genel olarak kanınızda pıhtılaşmayı azaltarak trombozun(kan pıhtısı) oluşmaması yönünde etki gösterirler. Kullanımları hastanede izlem ve takip gerektirebilir. Akciğer embolisi tedavisinde yaygın kullanılan antikoagülan ilaçlar şu şekilde sıralanabilir :
- Kumadin (Varfarin) : Eski bir ilaç olmasına rağmen hastalığın tedavisinde oldukça etkilidir. Ağızdan alınan (oral) formu mevcut olması nedeniyle kullanımı kolaydır ancak yakın takip gerektirir. Gebelerde kullanılmaz
- Düşük Molekül Ağırlıklı Heparin (LWMH) : Akciğer embolisi tedavisinde daha yeni bir ilaçtır. Deri altına uygulanır evde takip edilerek uygulanabilir.
- Heparin: Yaygın olarak kullanımdadır. Takip edilmesi gerekmektedir.
Bu kan sulandırıcılar alınırken bazı laboratuvar sonuçlarıyla takip edilmesi ve doktorunuz tarafından düzenlenmeleri gerekir bu laboratuvar testleri şu şekilde sıralanabilir :
- PZ – PT – INR (Protrombin Zamanı/ Prothrombine Time / International Normalized Ratio) : Bu testler kanın pıhtılaşmaya ne kadar eğilimli olduğunu gösteren belirteçlerdir. Tedavide kullanılan ilacın miktarı bu testlere göre belirlenir. (Varfarin alanlarda sıklıkla kullanılır.
- APTZ – aPTT (Aktive Parsiyel Tromboplastin Zamanı) : Pulmoner emboli tedavisi için heparin kullanan kişilerde bu testler göz önüne alınarak ilaç dozu ayarlaması yapılır.
Pıhtıyı Yıkmaya Yönelik Tedavi Nedir ?
Pıhtıyı yıkmaya yönelik (trombolitik) tedavi adından da anlaşılabileceği şekilde pıhtıyı parçalamaya yönelik bir tedavi şeklidir. Birincil seçenek değildir. Kullanımına altta yatan duruma göre karar verilebilir. Hastane ortamında yapılmalı ve kişi yakından izlenmelidir.
Pulmoner Emboli Tedavisinde Cerrahi Seçenekler Nelerdir ?
Cerrahi tedavi seçenekleri son tercihtir. Öncelikle pıhtı çıkarılır. Ardından tekrardan oluşmaması için damarın içine filtre konulması gerekmektedir. Eğer hayatı tehdit edici bir durum varsa veya diğer tedavi seçenekler işe yaramadıysa cerrahi seçenekler seçilebilir. Peki ya bunlar nelerdir :
- Pulmoner arterden pıhtının ameliyat ile alınması
- Vena Cava Filtresi takılması: Kanın büyük bir kısmının toplandığı damarlardan biri olan vena cavaya filtre takılarak pıhtının oradan geçerse parçalanması sağlanabilir.
Bu Hastalığın Oluşmaması İçin Ne Gibi Önlemler Alınabilir ?
Bu hastalığın oluşmaması için öncelikli olarak hayat tarzı değişikliklerine gidilerek önlemler alınabilir. Bu değişiklikler şu şekilde sıralanabilir :
- SİGARA İÇMEYİN !
- Düzenli egzersiz yapın, eğer ameliyat sonrasında ayağa kalkamıyor ya da kırığınız nedeniyle yürüyemiyorsanız, doktorunuzdan spirometre topları isteyebilirsiniz.
- Uzun süreler hareketsiz kalmayın
- Eğer kiloluysanız kilo verin.
- Dar kıyafetler giyinmekten kaçının.
Primer Sklerozan Kolanjit yazımız ilginizi çekebilir.
Pulmoner Emboli Kimlerde Görülür ?
Pulmoner emboli riski bulunan kişiler; sigara içen, hareketsiz yaşam tarzına sahip orta ve ileri yaşlı kişilerdir.
Pulmonet Emboli Akciğer Grafisi ile Belirlenebilir mi ?
Acil servislerde pulmoner emboli şüphesi olan hastalarda akciğer grafisi tetkiki istenmektedir. Akciğer grafisi direkt tanıdan ziyade olası diğer hastalıkları dışlamak için kullanılmaktadır.
Pulmoner Emboli Öldürür mü ?
Pulmoner emboli öldürücü bir hastalıktır. Erken teşhis ve etkili tedavi ile bu risk ortadan tamamen kalkmaktadır.
Kaynak : Cleveland
