Merhaba!

Hesabınıza Giriş Yapın

Hesap Oluşturmak için Tıklayın
×
Hesap Oluştur

Aşağıdan hesap oluşturabilirsin.

Zaten bir hesabınız var mı? Giriş yap
×
Merhaba! Parolanızı sıfırlamak için eposta adresinizi veya kullanıcı adınızı girin.
Giriş yapmak Tıklayın

Akut Pankreatit Nedir ? Kendiliğinden Geçer Mi ?

Akut Pankreatit Nedir ? Kendiliğinden Geçer Mi ?
Akut Pankreatit Nedir ? Kendiliğinden Geçer Mi ?

Akut pankreatit genellikle pankreasın kendi enzimlerinin yanlış zamanda aktif olması sonucu oluşan iltihaptır. Karın ağrısı, bulantı ve kusma ile kendini gösteren hastalığın kesin tanısı BT çekilmesi sonrasında konmaktadır. Tedavide beslenmenin kesilmesi ile kendiliğinden geçmektedir. Bu yazıda Akut pankreatit nedir, tanısı nasıl konur ve tedavisi detaylı bir şekilde anlatılmaktadır.

Akut Pankreatit Nedir ?

Pankreas on iki parmak bağırsağının C şeklindeki halkasına yaslanmış dalağa kadar yatay şekilde uzanan bir organdır. Akut pankreatit ise aniden pankreasın iltihaplanması demektir. Bu durum pankreas hücrelerinin hasar görmesine ve bunun sonucunda pankreas hücrelerinin geçici olarak fonksiyonlarını yerine getirememesine sebep olur.

Pankreasın iltihaplanmasının en önemli sebebi sahip olduğu güçlü sindirim enzimlerinin erken aktive olup kendi dokusunu tahriş etmesidir. Normalde aktif olmayan bu enzimler bazı durumlarda aktif hale gelip kendi proteinlerini sindirmeye başlayabilir.

Akut Pankreatit
Pankreasın içinde bağırsağa enzim götüren duktus adında kanallar mevcuttur.

Pankreasın sindirim enzimlerinin saklandığı ve bağırsağa doğru iletildiği hücre toplulukları vardır. Bu hücrelerdeki hasar sonucunda güçlü enzimler pankreas dokusunu sindirmesine ve pankreasın iltihaplanmasına sebep olur. Bu tablo basit bölgesel sıvı toplanması yani ödeme sebep olmaktadır. Hatta kanamaya varıncaya kadar farklı seyirler gösterebilir.

Akut Pankreatit Nedenleri ?

Akut Pankreatit nedenleri çok çeşitlidir. Pankreas enzimlerinin erken aktivasyonu ve aktif enzimlerin hücre dışına çıkması sonucu yarattığı hasar esas faktördür. Akut pankreatit sırasında aktif olmayan enzimlerin aktivasyonu ve pankreas kanal geçirgenliğinde artış söz konusudur. Sonuçta pankresta oto sindirim (kendini yeme), koagülasyon nekrozu ve yağ nekrozu oluşur.

Coğrafi olarak değişmekle beraber en sık nedeni safra taşı ve alkoldür. Safra taşı safra kesesi ile on iki parmak bağırsağı arasındaki geçişi sağlayan kanal olan koledoktan geçerken tıkayabilmektedir. Koledoktan kanalından pankreas enzimlerinin geçişine engel oluşturur. Akut pankreatit nedenleri darlık, ERCP, ilaçlar ve toksinler, alkol, enfeksiyon ve diğer sebepler diye sınıflandırılabilmektedir.

Darlık (Obstrüksiyon)

Akut Pankreatit

Darlık ülkemizde görülen en sık nedendir. Safra kesesi ile bağırsak arasındaki kanalda ya da pankreas kanalında bir tıkanmada o bölgede ödem gelişir. Kan akımı azalır ve iskemi meydana gelir. İskemi pankreas hücre hasarına neden olur. Enzimler aktive olur ve akut pankreatit tablosu oluşur. Hücreler arası bölgede sıvı toplanması, proteinleri parçalayan proteaz enzimlerin aktiflenmesi, sonucu yağ nekrozu ve kanama meydana gelebilir.

  • Pankreas başı tümörü
  • Bağırsak darlıkları
  • Koledok kanalının safra taşı tarafından tıkanması

Alkol

Alkolün direkt toksik etkisi pankreas hücre hasarına sebep olur. Böylece hücre içerisine aktif olmayan sindirim enzimleri salınır. Enzimler yanlış yerde aktif hale gelir ve yağ nekrozu oluşmaktadır. Ayrıca alkol pankreas salgısını uyarır bu yüzden yoğun alkol alımı sonrasında akut pankreatit tablosu gelişme sıklığı artmaktadır.

Enfeksiyonlar

Enfeksiyonlar hücresel hasar yaparak akut pankreatit yapmaktadır. Virüs, bakteri ve parazit kaynaklı olabilmektedir. Akut pankreatit yapan patojenler aşağıda yer almaktadır.

  • Virüslerden Kabakulak, Kızamıkçık, Hepatitler, Epstein-Barr ve HIV
  • Bakterilerden Mycoplasma, Legionella, Leptospirosis
  • Parazitlerden Ascaris lumbrocoides ve Clonorchiasis

ERCP

ERCP safra taşı başta olmak üzere karaciğer ve safra hastalıklarında kullanılan bir tedavi yöntemidir. Ancak yan etki olarak akut pankreatit yapabilmektedir. ERCP ‘nin pankreatit yapma oranı %3-5 oranındadır. Bu oran işlemi yapan hekimin bilgisi ve uzmanlığına göre değişebilmektedir.

İlaç ve Toksinler

İlaç ve toksinler pankreas hücreleri üzerinde toksik etki yaparak akut pankreatit yapabilmektedir. Kağıt üzerinde çok fazla ilaç bunu yapabilir ancak aşağıda görülme sıklığı yüksek olan adı çıkmış ilaçlar yer almaktadır.

  • Azathioprine
  • Akrep zehiri
  • Sülfonamidler 
  • Tetrasiklinler
  • NSAİ ilaçlar
  • Morfin
  • Anti aritmikler
  •  Tiazid diüretikler 
  • Kortikosteroidler
  • Östrojen
  • Östrojen

Diğer Sebepler

Diğer sebepler yukarıda yer alan gruplara girmeyen nedenler aşağıda yer almaktadır. Bunlar şu şekildedir;

  • Trigliserid yüksekliği
  • Apolipoprotein c2 eksikliği
  • Hiperkalsemi (Kalsiyum yüksekliği)
  • Hiperparatiroidi (Parat hormon yüksekliği)
  • Böbrek yetmezliği
  • Gebelik
  • Yağlı karaciğeri
  • Vaskülitler
  • Kistik fibrozis
  • İdiyopatik (Sebebi bilinmeyen)

Akut Pankreatit Belirtileri

Akut pankreatit belirtileri arasında en fazla görülenleri karın ağrısı, bulantı ve kusma üçlüsüdür. Bunların haricinde ek bulgular eşlik ediyorsa pankreatit şiddetleniyor demektir. Eğer safra taşına bağlı ise sarılık görülür ve safra kesesi iltihabına ait belirtiler de eşlik eder.

  • Karın ağrısı: en belirgin semptomdur. Ağrı sırta vurabilir ve kuşak tarzında bel boyunca çepeçevre bir ağrı vardır. Öne eğilince azalır ve açlıkla azalır. Sırt üstü yatma, yemek yeme, kusma ve alkol ağrıyı artırır.
  • Bulantı
  • Kusma
  • İltihap ilerledikçe paralitik ileus ortaya çıkabilir. (bağırsağın bir bölümünün motor hareketlerinin azalması)
  • şiddetine bağlı olarak fizik muayenede karında yaygın hassasiyet, defans, rebound, distansiyon, ateş, taşikardi ve hipotansiyon görülebilir.
  • Grey turner ve cullen belirtisi olabilir. Bel bölgesinde ve göbek çevresinde kanamaya bağlı mavimtırak lekeler vardır. Bu tablo aşağıda resimde gözükmektedir ve kötüye gidişe dair işarettir.
Akut Pankreatit

Akut Pankreatit Tanısı Nasıl Konur ?

Akut pankreatit tanısı tipik karın ağrısı, kandaki amilaz ve lipaz enzimlerinin 5 kattan fazla artması ile konur. Tanıdan tam emin olunmadığı durumlarda BT çekilir ve tanı netleştirilir. Tanı koyulmasını sağlayan bu durumlar aşağıda detaylı şekilde anlatılmıştır.

Akut Pankreatit
Akut Pankreatit ağrısı göbek deliğinden başlar ve yanlara doğru kuşak gibi gider.
  • Akut pankreatitin yukarıda resimde görüldüğü gibi karı ağrısı göbek deliğinin oralarda başlar. Saatler ilerledikçe yan taraflara doğru geçmeye başlar. Bu durum halk arasında kuşak gibi ağrım var diye tarif eder. Karın ağrısı yanında bulantı ve kusma şikayetleri en fazla görülen ve tanı koymada önemli şikayetlerdir.

Böbrek fonksiyonları normalken kandaki Amilaz yüksekliği önemlidir.

  • Tanı koymada en çok kullanılan yöntem kandaki Amilaz ve Lipaz sayısıdır. Bu enzimlerin normal değerlerinden 5 kattan fazla olması durumunda akut pankreatit tanısı konabilir. Amilaz ve Lipaz yanı sıra hipokalsemi (kalsiyum düşüklüğü) ve lökositoz (Vücudun savunma hücrelerinin artması) görülebilir. Kalsiyumun düşmesinin sebebi yağ nekrozuna ve bağlıdır.
  • Safra taşına bağlı gelişen akut pankreatit tablosunda kanda ALP, GGT, ALT, bilirubin yüksektir. Alkole bağlı ise kandaki AST yüksektir. Kandaki amilaz atağın 24. saatinde en yüksek seviyesine çıkar ve 5 veya 6 gün yüksek kalabilir. Sonra tedavi ile birlikte hızlı bir şekilde düşmeye başlar. Amilaz başka hastalıklarda veya gebelikte de yükselebilir. Bu nedenle tek başına tanı koydurmaz.

Kesin tanı BT ile konulmaktadır.

  • Görüntüleme yöntemi olarak taş varlığından şüphelendiğinde USG (Ultrason) çekilir. Akut pankreatit tanısından emin olmak için BT çekilmektedir. BT ‘de pankreas kanalının genişlemesi ve aşağıda görüldüğü gibi pankreas hücrelerinin enflamasyonu görülmektedir.
Akut Pankreatit
Sarı okla gösterilen alan pankreasta akut gelişmiş enflamasyonu göstermektedir.

Akut Pankreatit Tedavisi

Akut pankreatit tedavisinde amaç pankreası yormamak ve dinlendirmektir. Bu da sindirim sistemini çalıştırmamak anlamına gelir. Sindirim sistemini çalıştırmamak için ağızdan su dahil hiç bir şey yenilip içilmemesi gerekmektedir. Sıvı ve yemek ihtiyacını damardan sağlanmaktadır. Sindirim sistemini dinlendirdikten sonra yapılması gereken şey hastalık belirtilerine göre belirtileri giderecek ağrı kesici gibi ilaçlar ile yapılmaktadır.

Ağrı kesici olarak morfin kullanılmaz çünkü morfin pankreas kanalını kasan kası uyarmaktadır. Bunun sonucunda pankreas enzimleri salgılanıp pankreasta gerçekleşen enflamasyon artabilmektedir.

ERCP tedavisi

Eğer enflamasyon taşa veya tıkanıklığa bağlı ise ERCP yöntemi ile tedavi yapılmaktadır. Cerrahi tedavi pankreas bütünlüğünün bozulduğu karın içine enfeksiyonun yayıldığı durumlarda yapılmaktadır.

İntiharı düşünmek adlı yazımız dikkatinizi çekeceğini düşünüyoruz.

Akut Pankreatit Hastalarının Bilmesi Gerekenler

Akut pankreatit hastalarının bilmesi gerekenler aşağıda maddeler halinde verilmiştir.

  • Amilazın çok yüksek olması hastalığın da çok şiddetli olduğu anlamına gelmez. Hastalığın şiddetinin belirlenmesinde yaş, lökosit sayısı, glikoz değeri, LDH ve AST gibi belirteçler takip edilir.
  • Ölümcül bir hastalık değildir. Ani gelişen atak tarzında bir durumdur. Neden olan etken ortadan kaldırıldığı zaman kendiliğinden geçmektedir.
  • Psödokist akut pankreatitin en sık görülen geç gelişen bir komplikasyondur. Akut enflamasyondan takiben 1-4 hafta içerisinde pankreasta oluşan yalancı kisttir. İçerisinde pankreas dokusu, sıvı, atıklar, pankreas enzimleri ve kandan oluşmaktadır. Tüm hastaların yüzde 15’inde görülür. Tanısı ultrasonografi ile konulur ve 6 haftaya kadar takip edilir. Genellikle kendiliğinden iyileşir. Eğer kendiliğinden geçmez veya patlama sonucunda iç organlara yayılırsa ameliyat ile alınması gerekmektedir.

Kaynak: Medscape