Menisküs yırtığı dizlerde “C” şeklinde olan menisküs adı verilen sert kıkırdakların hasar görmesi sonucunda oluşmaktadır. Genellikle travma kaynaklı gözükse de ileri yaşlarda gözükebilmektedir. En sık görülen belirtileri ağrı ve şişliktir. Tedavi yöntemleri olarak fizik tedavi ve cerrahi kullanılmaktadır. Bu yazımızda menisküs ile alakalı bilmeniz gereken tüm bilgileri sizler için derledik.
Menisküs Nedir ?
Menisküs diz ekleminde bulunan “C” şeklinde veya hilal görünümünde bir kıkırdaktır. İç menisküs ve dış menisküs olmak üzere bir dizde iki tane bulunmaktadır. Bu yapıların görevi dize uygulanan ağırlığı emip kemiklere uygun bir şekilde dağıtmaktır. Diz eklemi yukarıda resimde görüldüğü gibi 3 kemikten oluşmaktadır. Bunlar ;
- Femur , halk arasında uyluk kemiği olarak isimlendirilmektedir.
- Patella dizin ortasında yer alan küçük kemik
- Tibia halk arasında incik kemik olarak adlandırılmaktadır.
Diz ekleminde yer alan bu kemiklerin yüzeyleri kıkırdak yapılarla çevrilidir. Kıkırdaklar kemiklerin birbirlerine sürtmeden hareket etmeyi sağlarlar. Bu sayede kemik yapıları aşınmaktan kurtulmuş olurlar. Menisküsler kıkırdak yapısının üstünde dizin dayanıklılığını arttıran sert kıkırdak yapılarıdır.
Menisküs yırtıklarında iyileşmenin geç olmasının sebebi düzgün beslenme (Kanlanma) sisteminin olmamasıdır.
Menisküs bulunduğu konum itibariyle beslenmesi pek iyi olmayan bir yapıdır. Küçük kan damarları tarafından beslenir. Ancak merkezinde doğrudan kan akımı olmayan (avasküler) geniş bir alan (yaklaşık tüm alanın 2/3 kadar) mevcuttur. Avasküler alan beslenme ihtiyacını kan akımı olan yerlerden difüzyonla sağlamaktadır. Bunun sonucu olarak yeterli beslenememektedir.
Menisküs Yırtığı Nedenleri
Menisküs yırtığı sert kıkırdak yapısının zarar görmesi hatta bazı durumlarda tamamen yırtılması sonucunda oluşan duruma denmektedir. En fazla görülen nedenleri Travmatik yaralanmalar ve dejeneratif süreçlerden kaynaklı aşınmalar. Bu iki tipte oluşumları tedavileri birbirinden oldukça farklıdır.
Travmatik Yaralanmalar
Travmatik yaralanmalar dizin aniden yön değiştirmesi sonucunda ortaya çıkmaktadır. Bu durum koşarken özellikle bacak bölgesinden darbe alması sonucunda veya zıpladıktan sonra yere düşerken oluşabilmektedir. Genellikle profesyonel spor yapan sporcularda gözlenir. En fazla görülen spor dalları şu şekildedir;
- Amerikan Futbolu
- Futbol
- Basketbol
- Beyzbol
- Kayak
- Güreş
Genellikle bu tip yaralanmalarda dizde bulunan diğer bağlarda yaralanmakta hatta kopmaktadır. Mutsuz üçlü olarak tanımlanan durum oluşabilmektedir. Mutsuz üçlüde yer alan bağlar ise şu şekildedir;
- Ön çapraz bağ
- İç yan bağ
- İç menisküs
Travmatik yaralanmalar oluştuktan sonra mutsuz üçlü olarak kabul edilen yukarıda yer alan bağlar mutlaka kontrol edilmesi gerekmektedir.
Dejeneratif Kaynaklı Aşınmalar
Dejeneratif kelime anlamıyla normal yapıların bozulup işlerini yerine getirememesidir. Menisküslerin kanlanması zayıf ve güzel olmadığı için ilerleyen yaşlarda bu durum gittikçe kötüleşir ve buna bağlı hasarlanmalar gözükür. Bu duruma ek olarak diz eklemini çok sık kullanan (diz çökme, dizini bükme gibi) kişilerde daha sık gözükür. 5 tipi bulunmaktadır. Bunlar ;
- Tip 1 : Meniskozis olarak adlandırılmaktadır. Bu tipte menisküs bütünlüğünde korunmuştur. Ancak renginde ve yapısında bozulmalar mevcuttur.
- Tip 2 : Meniskokalsinozis olarak adlandırılmaktadır. Bu tipte menisküs bütünlüğü korunmuştur. Ancak içerisinde olan kalsiyum birleşerek beyaz renkli çöküntüler oluşturur.
- Tip 3 : Bu tipte menisküste yatay şekilde yırtılmalar mevcuttur.
- Tip 4 : Bu tipte yırtık menisküsün iç kenarından menisküs gövdesi ve arka boynuz kavşağına gidecek şekilde yırtılmıştır. Muayene sonucunda kopan yerin hareket edip etmemesine göre 4a ve 4b diye ikiye ayrılmaktadır.
- Tip 5 : Tam tanımlanamayan çok sayıda lezyonun varlığında konulan sınıflamadır.
Tip 1 ve 2 hiç bir bulgu vermeyebilmektedir. Bu yüzden toplumda özellikle ileri yaşlarda oldukça sık görüldüğü tahmin edilmektedir. Tip 3 olan kişiler fizik tedavi yöntemlerinin kullanılması sonucunda tam yırtılma olmadan iyileşebilmektedir.
Ülkemizde 65 yaş ve üstü bireylerin % 40’ından fazlasında menisküs yırtığı olduğu düşünülmektedir.
Menisküs Yırtığı Belirtileri
Menisküs yırtığı gelişme şekline göre belirtileri değişmektedir. Travmatik yaralanma sonucunda aniden gelişen yırtılmalarda genelde kişiler dizinden ses duyduklarını söylerler.
Yırtılmanın boyutuna göre başta çok fazla şikayet olmayabilir. Hatta menisküslerin yırtılmasına rağmen spora veya hareketine devam edebilmektedir. Ancak menisküs dokusu etrafında iltihaplanma başladıktan sonra aşağıda yer alan belirtiler gözlenebilir.
- Ağrı
- Şişlik
- Diz ekleminin kilitlenmesi
- Dizin tamamen açılamaması
- Dizin çözüldüğü hissi
- Yere basarken hassasiyet
Bu belirtiler zaman geçtikçe kötüleşecektir. Özellikle diz ekleminin hareketlerinde sorun yaşandığı takdirde sağlık kuruluşuna başvurulması gerekmektedir.
Menisküs Yırtığı Teşhisi
Menisküs yırtığı teşhisi sırasıyla üç aşamadan sonra konmaktadır. Bunlar hastalığın öyküsü, muayene ve görüntüleme sonuçlarıdır.
Hastalığın Öyküsünü Almak (Anamnez)
Hastalığın öyküsünü almak teşhis koymada oldukça önemlidir. Çünkü hastadan alınacak basit cevaplarla oluşma nedeni, buna bağlı yırtılmanın tipi ve tedavi planı değişmektedir. Kişinin dizinden gelen ses duyması ve dizinin boşaldığını hissettiğini söylemesi menisküs yırtığı için çok tipiktir.
Fizik Muayene
Fizik muayenede menisküsün sağlamlığı test edilir. Ayrıca dizde bulunan diğer bağlarda değerlendirilir. Özellikle travmatik yaralanma sonucu oluşan yırtılmalarda mutsuz üçlü olup olmadığı kontrol edilmektedir. Fizik muayenede bir çok test mevcuttur. Bunlardan en bilineni McMurray testi ve Rıdvan Ege testidir.
McMurray testi yukarıda görüldüğü gibi kontrollü bir şekilde iç ve dış menisküse kuvvet uygulanması amacıyla yapılır. Bu testi alanında uzman sağlık personelleri yapmalıdır. Çünkü yırtığın derecesini arttırma riski bulunmaktadır.
Rıdvan Ege testi yukarıda videoda görüldüğü gibi ayaklarını içeriye veya dışarıya doğru açmak şeklinde eğilip dizlerini kırıp doğrulmayı yapmak şeklindedir. Bu test ufak menisküs yırtığı olan kişileri bulmayı amaçlamaktadır.
Görüntüleme Yöntemi
Menisküs yırtığını en iyi gösteren görüntüleme yöntemi MR ‘dır. Hastalığın öyküsü alındıktan ve fizik muayene yapıldıktan sonra yırtığın derecesini ve boyutlarını görmek için kullanılır. MR sonucuna göre tedavi seçenekleri oluşturulmaktadır. Yukarıda örnek MR görüntüsünde dış menisküs yırtılması sonucunda oluşan klasik kova sapı görünümü mevcuttur.
Menisküs Yırtığı Dereceleri Nelerdir ?
Menisküs yırtığı olan kişilere MR çekimi sonrasında yırtılmanın derecesine göre 4 sınıfa ayrılmaktadır. Yapılan bu derecelendirme tedavi planlamasına yöneliktir. 4 evre kısaca şu şekildedir:
- Grade 1 : Menisküslerde noktasal bozulmaları ve yapısında değişimleri kapsamaktadır.
- Grade 2 : Menisküslerde hasarlı alanlar çizgi şeklindedir. Ancak kopma mevcut değildir. Sadece çizgi şeklinde ufak hasar ve yapısal bozulma mevcuttur.
- Grade 3 : Menisküslerde yırtılmanın olduğu evredir. Ancak tamamen kopma olmamıştır.
- Grade 4 : Menisküslerde oluşan hasar sonrasında yırtılma kopma boyutuna gelmiştir.
Menisküs Yırtığı Tedavisi
Menisküs yırtığı tedavisi denilince akla ilk gelen şey genellikle cerrahi olmaktadır. Ancak cerrahi en son seçenek olmalıdır. Tedavide ilk seçenek RICE protokolüdür. RICE protokolü şu şekildedir:
- Dinlenme : Yaralı alanın mümkünse 48 saat dinlendirilmesi gerekmektedir.
- Soğuk : Soğuk veya buz uygulanması ani gelişen yaralanmalarda ağrı ve iltihabı azaltmada faydası olmaktadır. Soğuk uygulaması 20 dakika boyunca uygulanmalıdır ve her saat tekrarlanmalıdır. Buz uygulaması sırasında cilde doğrudan temas etmemesi için havlu, plastik torba kullanılabilir.
- Sıkıştırma : Sargı bezi ile sarıldığı zaman şişliğin artmasını engellemiş olursunuz. Ancak çok sıkı sarılmaması gerekmektedir. Çok sıkı sarılması bölgenin kan dolaşımını kesebilmektedir.
- Kalpten Yükseğe Kaldırmak : Dizin alt kısmına yastık gibi destekleyici şeyler koyarak kalpten yüksek seviyeye çıkarılarak yatıldığı takdirde şişlik azalabilmektedir. Buna bağlı olarak ağrıda hafifleme görülmektedir.
Bu yapılanlara ek olarak ağrı ve şişliği azaltmak için NSAİ ilaç kullanılması gerekmektedir. Bazı durumlarda ağrı ve şişliği azaltmak için steroid (kortizon) kullanılabilir.
Tüm bu tedavi seçenekleri yırtığın derecesi anlaşılması için geçen zamanda yapılması gerekenlerdir. Yırtığın derecesi Grade 3 ise bazı olgularda, Grade 4 seviyesinde olan tüm yırtıklar ameliyat olunması gerekmektedir. Ameliyat olmadan önce fizik tedavi uygulanmaktadır.
Menisküs Yırtığında Fizik Tedavi
Menisküs yırtığında fizik tedavi yırtığın evresine göre değişmektedir. Dejeneratif kaynaklı menisküs yırtıklarında oldukça etkilidir. Genellikle haftada 2-3 seans olmak üzere dört altı hafta sürmektedir. Fizik tedaviyi yaparken evde RICE protokollerinin uygulanması ve NSAİ ilaç alımı tedaviyi hızlandırmaktadır.
Dört ila altı haftalık modifiye aktivite ve fizik tedaviden sonra hala ağrınız varsa ve/veya hala yaralanma öncesi aktivitelerinize geri dönemezseniz, ameliyat önerilebilir.
Menisküs yırtılması sonucunda erken dönemde yapılacak egzersizlere örnekler aşağıda videoda gösterilmektedir. Bu egzersizleri doktorunuz veya fizyoterapistiniz tarafından önerilenleri düzenli bir şekilde yaparak iyileşme sürecini hızlandırabilirsiniz.
Menisküs Ameliyatı
Menisküs ameliyatları genellikle artroskopi denilen diz eklemine iki delik açılarak yapılmaktadır. Artroskopik olarak menisektomi, menisküs onarımı ve menisküs nakli yapılmaktadır.
Artroskopik menisektomi
Artroskopik menisektomi yukarıda resimde görüldüğü gibi robotlarla menisküsün yırtık kısmının çıkarılması işlemidir. Bu işlem yırtılan parçanın büyüklüğü ve yerine göre ilk cerrahi seçenektir. Sağlıklı menisküs korunmuş olur. Ameliyattan sonra hızlı bir iyileşme görülür ve buna bağlı olarak günlük aktivitelere hızlı bir şekilde başlanır.
Menisküs Onarımı
Menisküs onarımı adından da anlaşılacağı üzere hasarlı kesimi onarmak ve dizin normal yapısını korumak amaçlanmaktadır. Başarılı olduğunda uzun vadeli hastalığı seyri oldukça iyidir. Ancak iyileşme oldukça yavaştır. Menisküsün zayıf beslenmesi yüzünden iyileşme her zaman görülmeyebilmektedir.
Menisküs onarımı ameliyatının başarı şansını arttıran durumlar şu şekildedir;
- Menisküs yırtığının dış 1/3 kısımda olması
- Yırtığın çok parçalı olmaması
- Genç kişiler
- Sigara kullanmayan kişiler
- Kalp damar hastalığı olmayan kişiler
Menisküs Nakli
Menisküs nakli akut menisküs yırtığı için değil tüm menisküsün çıkarılması sonucu dizde kalıcı ağrıya neden olduğu zaman yapılır. Ülkemizde neredeyse yapılmamaktadır. Ancak Amerika başta olmak üzere Avrupa ülkelerinde yapılmaktadır. Ölen donörlerden yapılmaktadır. Son aşamada uygulanacak tedavi seçeneğidir.
Menisküs yırtığının birincil şikayetleri mekanik olduğunda cerrahi en iyi sonuçlara sahiptir
Bununla birlikte, cerrahi olmayan tedavilerin, dejeneratif değişikliklerin bir sonucu olarak ortaya çıkan menisküs yırtıklarını tedavi etmek için neredeyse her zaman ideal seçim olduğunu unutmayın. Bunun nedeni, çalışmaların dejeneratif menisküs yırtığı olan kişilerde cerrahi ile uzun vadeli sonuçların iyileşmediğini bulmuştur.
Sulidin Plus Jel yazımız dikkatinizi çekebileceğini düşünüyoruz.
Menisküs Yırtığı Konusunda Genel Tavsiyeler
Menisküsün yırtılması sonucunda eklemin şok emme yeteneği azalmaktadır. Bu nedenle diz ekleminin kıkırdak yüzeyine zarar verme riski artar. Kıkırdağın zarar görmesi sonucunda halk arasında kireçlenme denile osteoartrit denilen rahatsızlığın gelişme olasılığı yükselir.
Menisküs röntgende belli olmaz. Bunun sebebi ise röntgende kıkırdak yapılarının belli olmamasıdır. Ancak dejeneratif kaynaklı Meniskokalsinozis görülebilir.
Her yırtık menisküs aynı değildir ve her menisküs yırtığı aynı tip tedavi gerektirmez. Ayrıca menisküs yırtıkları çok yaygındır. Bu yüzden kendinizi yaralarsanız korkup çekinmenize gerek yoktur. Uygun fizik tedavi ve bakım ile çoğu insan iyileşir ve arzu ettikleri spor ve aktivitelere geri döner.
Kaynak : verywell health
