Böbrek yetmezliği şeker ve tansiyon hastalıklarının son yıllarda artması sonucunda toplumda çok sık görülmektedir. Böbrekler işlevlerini yavaş yavaş kaybederek böbrek yetmezliği tablosu oluşmaktadır. Böbrek yetmezliği evreleri tedaviye karar vermede oldukça önemli bir unsurdur. Bu yazıda aşama aşama yetmezlikte olan kişilerde neler görüldüğü detaylı bir şekilde anlatılmaktadır.
Böbrek Yetmezliği Evreleri Nasıl Belirlenir?
Böbrek yetmezliği evreleri böbreklerin süzme gücünü değerlendirilerek yapılmaktadır. Burada çok sık kullanılan iki tane yöntem vardır. İlk yöntem idrarda bulunan Albumin miktarına göredir. Atılan albumin miktarına göre hafif, orta ve şiddetli olmak üzere üç gruba ayrılmaktadır.
| Evre | Tanımlama | İdrardaki Albumin Miktarı |
| Evre 1 | Hafif Seviye | 30 mg/gramdan düşük |
| Evre 2 | Orta Seviye | 30-300 mg/gram arası |
| Evre 3 | Ağır Seviye | 300 mg/gramdan fazla |
Bu yöntem genellikle hastalığın yaşam beklentisini hesaplarken kullanılmaktadır. Evre 3 olan kişiler yaşam beklentisi 10 yıldan azdır.
Tüm dünyada en fazla kullanılan böbrek yetmezliği sınıflandırılması ise glomerül filtrasyon hızına (GFR) bakarak yapılmaktadır. Hastalığın seyrini göstermesi ve 5 evresi olması sebebiyle oldukça kullanışlıdır.
| Evre | Tanımlama | GFR |
| Evre 1 | Böbrek hasarı var ama GFR normal | 90’dan fazla |
| Evre 2 | Böbrek hasarı var ama GFR hafif azalmış | 60-89 |
| Evre 3 | Orta derecede böbrek hasarı var | 30-59 |
| Evre 4 | Şiddetli derecede böbrek hasarı var | 15-29 |
| Evre 5 | Böbrek yetmezliği | 15’in altında |
Bu sınıflandırma ile böbrek hasarının ilerleyişi daha açık bir şekilde gösterilmektedir. Böbrek yetmezliği evreleri arasında ilk akla gelen ve en çok kullanılan olduğu için bu sınıflandırmayı detaylı şekilde anlatıyoruz.
Evre 1
Evre 1 olan kişilerde hafif böbrek hasarı bulunmaktadır. Ancak GFR değerleri normaldir. Böbrekler çoğunlukla sağlıklı ve iyi çalışıyor olsa da böbreklerde hasar bulunmaktadır. Erken evre olduğu için böbrek yetmezliği gelişmeden kurtarılabilmektedir. Evre 1 böbrek yetmezliğinde olan kişilerin yapması gerekenler şunlardır;
- Şeker hastalığı olan kişilerde kan şekerlerini düzenlemek
- Kan basıncını kontrol altında tutmak
- Sağlıklı bir diyet
- Düzenli bir egzersiz yapmak
- Sigara ve alkolden kaçınmak
Evre 2
Evre 2 kişilerde böbrek yetmezliği tablosu çok hafiftir. Ancak Evre 1’den farklı olarak GFR miktarı düşmüştür. Bu yüzden daha dikkatli olunması gerekmektedir. Genellikle bu kişilerde böbrek hasarı fazla ilaç kullanımı ve şeker gibi kronik hastalıkların sonucu gelişmiştir.
Tedavide böbrek hasarından sorumlu tutulan rahatsızlık kontrol altında olması ve Evre 1 içinde bahsedilen böbreği koruyacak önlemler yapılması gerekmektedir.
Evre 3
Evre 3 orta düzeyde böbrek hasarı geliştiğini göstermektedir. GFR değeri 30-59 değerleri arasında yer almaktadır. 2012 yılında yapılan çalışmalar sonucunda iki alt kademeye bölünmüştür. Bunlar şu şekildedir;
- Evre 3a: GFR hızı 45 ile 59 değerleri arasında olan kişilerdir.
- Evre 3b: GFR hızı 30 ile 44 değerleri arasında olan kişilerdir.
Evre 3a böbrek yetmezliği evreleri arasında oldukça kritiktir. Çünkü böbrek hasarının durduğu ve geri dönüşün olduğu son evredir. İlk 3 evrede böbreklerde hasara sebep olan durum tedavi edildiği takdirde yavaşta olsa böbrek hasarı geriye doğru ilerlemektedir. Evre 3b böbrek hasarında geriye dönme oranı 3a ile kıyaslanınca çok düşüktür.
Evre 3 olan kişilerde belirti olmayabilir. Ancak az sayıda olsa bile genellikle görülen belirtiler şunlardır;
- Ellerde ve ayaklarda şişme
- Sırt ağrısı
- İdrar sıklığında değişim
Böbreğin diğer görevleri tuz ve su dengesini sağlamaktır. Ayrıca kırmızı kan hücrelerinin üretiminde etkisi bulunmaktadır. Evre 3’de bu görevlerini yerine getirse bile yavaş yavaş bozulmaya başlayabilir. Bu yüzden aşağıda yer alan şeyler düzenli kontrol edilmesi gerekmektedir;
- Kan basıncı
- Kan değerleri
- İdrarın görünümü (Köpük olup olmaması)
Tedavi için Evre1 ve Evre 2 de olduğu gibi böbrekleri koruyucu önlemlerin yanında böbrek hasarına sebep olan etken tedavisi ve belirtilere yönelik tedavi yapılması gerekmektedir. Örneğin uzun süredir şeker hastası olan bir kişi sırtında ağrı ve kan basıncı yüksek ise tedavisi şu şekilde olması gerekmektedir;
- Kan şekerinin kontrolünün sağlanması (İnsülin ayarlaması yapılmalı)
- Kan basıncını normal seviyeye getirmek (Beta bloker gibi ilaç kullanılmalı)
Evre 4
Evre 4 son dönem böbrek yetmezliğinden önceki son evredir. GFR 15-29 değerlerindedir. İleri düzeyde böbrek hasarı bulunmaktadır. Bu kişilerde genellikle şu belirtiler görülmektedir;
- Ellerde ve ayaklarda şişme
- İdrara çıkmada azalma
- İdrar miktarının azalması
- Ciltte kuruma ve kaşıntı
- Kas krampları
Hastalığın ilerleyişine göre bu kişilerde diyaliz tedavisine hazırlık başlanabilir. Ayrıca böbrek nakli için de yakınlarına bilgi verilebilir. Tedavi edecek bir ilaç bulunmamaktadır. Ancak bu aşamada böbrekler yeterli görevi yerine getiremediği için potasyum ve fosfor miktarı yüksek yiyeceklerin az yenmesi gerekmektedir.
| Fosfor Bakımından Zengin Gıdalar | Potasyum Bakımından Zengin Gıdalar |
|---|---|
| Tavuk ve Hindi Eti | Potasyum Bakımından Zengin Gıdalar |
| Deniz Ürünleri | Fasulye |
| Süt ve Süt Ürünleri | Erik |
| Çekirdek (Çiğdem) | Portakal |
| Antep Fıstığı | Balık |
| Buğday | Lahana |
| Fasulye | Ispanak |
| Mercimek | Yoğurt |
| Pirinç | Domates |
| Badem | Muz |
Evre 5
Evre 5 tam böbrek yetmezliği geliştiği aşamadır. GFR hızı 15’den aşağıya düşmüştür. Böbrekler neredeyse tamamen işlevini yerine getirememektedir. Bu kişilerde görülen belirtiler şu şekildedir;
- Kaşıntı
- Kas Krampları
- Kusma
- Sırt Ağrısı
- Tüm Vücutta Şişlik
- İdrarda Azalma
Bu kişiler diyaliz tedavisi görmektedirler. Böbrek nakli olmak için uygun böbrek aramaktadırlar.
Böbrek yetmezliği ve Bronş provaskasyon testi dikkatinizi çekebilir.
3 Evre Böbrek Yetmezliği Nedir?
Böbrek yetmezliği evreleri arasında GFR’e göre sınıflandırılan üçüncü evre böbrek yetmezliğidir. Böbreklerin kanı süzme miktarının yaklaşık yarısını kaybettiği anlamına gelmektedir.
Evre 3’den Evre 4’e Ne Kadar Sürede Geçilir?
Bazı kişiler asla evre 4’e geçmeden devam ederler. Ancak yapılan çalışmalara göre Evre 3 olan kişilerin yarısı 10 yıl içerisinde Evre 4 olmaktadırlar.
Kaynak: nih.gov
