Takipne, dakikada alınan nefes sayısının normalin üstünde olmasıdır. Vücutta oksijen miktarının az, karbondioksit miktarının fazla olduğu durumlarda oluşur. Hastalık değildir ancak altta yatan durum varlığında gelişen bir belirtidir. Doktor bu durumu oluşturan altta yatan nedeni bulmak için fizik muayene ve kan analizi yöntemlerini kullanır. Bu belirtinin tedavisi ise altta yatan hastalığın tedavisi ile mümkündür.
Takipne Nedir?
Takipne, hasta olmayan kişilerde de gelişmekle beraber, yetişkin bir insanda normal kabul edilen dakikada 12 – 20 nefes almanın üzerinde olduğu durumlara verilen addır. Yenidoğanlarda normal kabul edilen bu sayı dakikada 60 nefes alma olarak belirlenmiştir. Egzersiz, tempolu çalışma gibi durumlarda da oluşabilir.
Takipne Belirtileri Nelerdir?
Takipne belirtileri kan dolaşımındaki oksijen azlığı ve karbondioksit fazlalığı nedeniyle gelişir. Çoğu belirti vücudun bu durumu telafi etmeye çalışmasıyla oluşur. Belirtiler altta yatan nedenlerin neler olduğu ile ilgili fikir de verebilmektedir. Yenidoğanlardaki nefes alış verişi artışı yetişkinlerinkinden farklı olabilmektedir. Genel olarak şu belirtiler ile ortaya çıkar :
| Yenidoğanda Takipne Belirtileri | Yetişkinlerde Takipne Belirtileri |
| Kafanın nefes alış verişle öne arkaya doğru eğilmesi | Akciğerin yeterince dolamaması hissi |
| Ağız etrafının mavi – morlaşması | Parmak uçları ve dudaklarda mavi mor renk değişimi |
| Burun delikleri etrafında kızarıklık | Göğüs kafesinin belirgin şekilde solunuma katılması |
| Hırlama, inleme | Bayılacakmış gibi olma |
Yukarıdaki belirtiler sizde veya yakınınızda varsa acilen 112’yi aramanız gerekmektedir.
Takipne Neden Oluşur ?
Takipne temel olarak vücutta dolaşımda bulunan oksijen miktarının azalması, karbondioksit miktarının artması ile oluşur. Bu duruma neden olabilecek bir çok durum bulunmakla beraber bütün durumlar hastalığı işaret etmez. Hafif – ağır tempolu sporlar, egzersiz yapmak, merdiven çıkmak gibi rutin aktiviteler dakikada alınan nefes sayısında ciddi artışlara neden olabilir ancak bunlar vücudun azalan oksijene doğal yanıtı olarak gelişir. Bazı durumlarda vücuttaki oksijen miktarı sürekli olarak normalden az hale gelebilir.
Bazen yenidoğanlarda da bu durum gelişebilmektedir. Yenidoğanın vücudundaki su nedeniyle oksijen miktarı yetersiz geldiğinde akciğerler bu azlığa yanıt olarak nefes sayısını arttırırlar. Genellikle 24 ile 72 saat arasında bu durum düzelir.
Bu durumu oluşturan başlıca nedenler şu şekilde sıralanabilir :
Oksijen Yetersizliği
Vücut dolaşımdaki oksijen açlığını gidermek için daha hızlı nefes alıp vermeye başlar, bu durum kişide akciğerin tam dolmaması ve boğulma hissine yol açabilir.
- Astım
- Zatüre (Pnömoni)
- Kronik Obstruktif Akciğer Hastalığı (KOAH)
- Akciğer Kanseri
- Pulmoner emboli
- Akciğer fibrozu
- Kistik fibrozis
Sıcak Çarpması
Özellikle yaz mevsiminde Güneş altında çok uzun süreler durmak sıcak çarpmasına neden olabilir. Ani tansiyon düşmesi ve sıcak basması ile beraber nefes alış verişinde hızlanma da meydana gelmektedir.
Yüksek Ateş
Yüksek ateşle beraber gelişen nefes alış verişinde hızlanma, vücudu soğutmak ve artmış metabolik aktiviteyi karşılamak için gelişebilir. Hafif hastalıklarda bile gelişebilecek bu durum yenidoğan ve çocuklarda dikkatlice incelenmelidir. Özellikle yukarıda bahsettiğimiz belirtiler bulunuyorsa acilen takip altına alınmalıdır.
Sepsis
Sepsis, vücudun herhangi bir yerinde meydana gelen ağır bir enfeksiyonun etkeni olan bakteri, virüs vb. mikropların kana karışarak tüm vücutta bağışıklık sisteminin yangısal yanıt oluşturmasıdır. Acilen tıbbi tedavi gerekir.
Psikolojik Rahatsızlıklar – Panik ve Anksiyete Bozuklukları
Bir çok psikolojik rahatsızlık insanları zihinsel olarak etkilediği gibi fiziksel olarak da etkiler. Panik ve anksiyete bozuklukları kişilerin hızlı hızlı nefes almasında neden olur. Özellikle korkulduğunda bulantı, titreme, kalbin çok hızlı ve düzensiz atmaya başlaması, terleme ile beraber nefes alış verişte hızlanma meydana gelir.
Dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta ise tanı almamış psikolojik rahatsızlıklarda da bu belirtilerin olmasıdır. Eğer sürekli bu durum tekrarlıyorsa doktora gidilmesi gerekebilir.
Asiditesi Artmış Kan
Bir çok nedenle kan içeriği değişebilir. Eğer kan içerisindeki karbondioksit miktarı artarsa, kanın asiditesi artar. Bu durumun beyin tarafından algılanması ile nefes alış verişte hızlanma meydana gelir, kandaki karbondioksit miktarı böylece azaltılmaya çalışılır.
Ancak kan içeriğindeki asiditeyi her zaman karbondioksit miktarındaKİ artış bozmaz. Bu durumu oluşturan bazı hastalıklar da şunlardır :
- Hepatik ensefalopati, ileri düzeyde karaciğer hasarı ile meydana gelir. Karaciğer metabolik atıkların vücuttan atılımını düzenleyemediğinde kan içeriği değişir.
- Diyabetik ketoasidoz, şeker hastalığının acil bir tablosudur, özellikle tip 1 diyabet hastalarında meydana gelir. Vücut hücreleri kandaki şekeri kullanamaz ve hücre içindeki yağları yıkarak keton adı verdiğimiz bileşiği çıkarır. Keton bir asittir ve bu duruma neden olur.
- Laktik asidoz, altta yatan bir enfeksiyon nedeniyle ya da kronik bir hastalık nedeniyle gelişir.
Takipne Tanısı Nasıl Konulur?
Takipne tanısı temel olarak fizik muayene ile konulur ancak mutlaka altta yatan nedenin bulunması gerekir. Bu durumların oluşmasındaki etkenin belirlenmesi için aşağıdaki testler ve görüntüleme yöntemleri istenebilir.
- Fizik muayene ile akciğerlerin ve kalbin dinlenmesi
- Parmak uçlarından kandaki oksijen saturasyonunun ölçülmesi
- Kan biyokimyası ve arteryal kan gazı ile
- Kandaki karbondioksit basıncı artışı ( PaCO2 > 45 mmHg)
- Kanda keton cisimleri bulunması
- Kan şekerinin yükselmesi
- Kanda elektrolit düzeylerinin bozulması
- Göğüs X-ray (radyografi)
- Göğüs bilgisayarlı tomografi (BT)
- Beyin manyetik rezonans (MR)
- Solunum fonksiyon testleri
Takipne Tedavisi Nedir?
Takipne tedavisi altta yatan nedene göre oldukça değişkendir. Doktora düzenli olarak gidilmesi ve bu durumun takip edilmesi gereklidir. Yukarıda da belirttiğimiz gibi takipneye neden olan durumlar arasından tanı alındıktan sonra doktor tarafından tavsiye edilen tedaviye uyulduğu takdirde bu duruma neden olan hastalıkla birlikte düzelecektir.
Buradan Varis yazısına geçebilirsiniz.
Takipne ve Taşipne Aynı Mı?
Evet her ikisi de aynı anlama gelerek, dakika da 20’nin üzerindeki nefes alış sayısı için kullanılır.
Takipne Ne Anlama Gelir?
Yunanca hızlı solunum anlamına gelir bazı kaynaklarda ilk kez Galen tarafından ortaya atılmıştır.
Geçici Takipne Nedir?
Yenidoğanlarda gelişebilien akciğerin fetal dönemde sıvı le dolu olması nedeniyle oluşan doğumun ilk saatlerinde görülen ancak daha sonrasında akciğerin içindeki sıvıyı reabsorbe etmesiyle(emmesiyle) düzelen durumdur.
