Protez dişler eksik veya madde kaybı çok olan dişlerin yerine; işlevsel, anatomik ve estetik olarak doğal dişi taklit eden restorasyonlardır. Yapılacak protezler, ağızda bulunan ve bulunmayan dişlere, dişlerin birbirine göre ve kendi doğrultusundaki konumları gibi birçok sebebe bağlı olarak değişir.
Protez dişlerin hareketli protez ve sabit protez olmak üzere birçok çeşidi vardır. Bu çeşitler hakkında ayrıntılı bilgiye, nasıl ve neden protez yapıldığına dair bilgileri sizler için araştırdık ve yazdık.
Protez Diş Nedir?
Protez diş, diş eksikliklerinin yerini doldurmak ve çürük, travma sebepli kendi maddesinden çok kaybetmiş dişleri eski anatomisiyle uyumlu olarak restore etmektir. Hareketli ve sabit olmak üzere iki başlığa ayrılır. Hareketli protezler, ise kendi arasında Total ve Parsiyel olmak üzere ikiye ayrılır. Halk arasında damak dediğimiz dişsiz ağızlara ‘Total protez’ uygulanır. Kısmi dişli ağızlar için ‘Parsiyel protez’ olarak adlandırılan protez uygulanır. Sabit protezler ise post uygulaması, kaplama ve köprüler olarak ayrılır.
Hareketli protezler takıp çıkarılabildiği için hareketli adını alırlar. Dişsiz bir çenede total protez yapılır. Total protez üst çenede damağı tamamen kaplar ve tüm dişleri içerir. Alt çenede de aynı şekilde kaide dediğimiz yumuşak dokuyu taklit eden pembe kısım bütün çene arkını kaplar.
Kısmi dişli bir çenede köprü de bir seçenek olabilir fakat basit fizik kuralları gereği dişlere bindirilebilecek yük sayısı kısıtlıdır. Bu sebeple hekiminiz parsiyel (bölümlü) protezi önerebilir. Parsiyel protez metal altyapılı olmakla birlikte kalan dişlere binen yükü köprülerin aksine yumuşak dokulara da dağıtır. Böylece diş başına düşen yük miktarı azalmış olur.
Sabit protezlerden kaplama, tek dişin küçülterek üstüne metal altyapılı porselen ile dişin doğal anatomik yapısını taklit eden bir protez çeşididir. Köprü ise kaplamaların arasındaki boşluğu kapamak için yine doğal diş anatomisine benzer protez diş ile doldurulmasıyla yapılır. Kaplamalar metal altyapılı porselen veya zirkonyum kaplamalar olarak yapılabilir.
Zirkonyum metal içermeyen bir kaplamadır. Genellikle ön dişlere kaplama yapılması gereken durumlarda tercih edilir. Metal bir altyapısı olmadığı için metal porselen kaplamaların yaptığı metal yansımasını yapmaz ve daha estetiktir.
Post uygulaması, kendi doğal maddesi azalmış dişleri güçlendirmek için kanal tedavisi tamamlandıktan sonra kanalın içine yerleştirilen, fiber, metal ve seramik türleri bulunan bir materyaldir. Asıl amacı dişi kuvvetlendirerek üstüne gelecek yükleri taşımasını sağlamaktır.
Protez Diş Neden Yapılır?
Travmaya, çürüklere veya periodontal (diş eti) rahatsızlıklarına bağlı diş kayıplarında estetik ve işlevsel fonksiyonları geri kazanmak için yapılır. Protez işlemlerinden önce ağız hazırlığınızın bitmiş olması gerekir. Yapılması gereken kanal tedavileri, dolgular ve en önemlisi periodontal (diş eti) temizliğinin ve hazırlığının bitmiş olması gerekir.
Buradan Diş ve Diş Eti Temizliği hakkında bilgi alabileceğiniz yazımıza ulaşabilirsiniz.
Ağız hazırlığının bitmiş olması yapılacak protezin sağlığını büyük ölçüde etkiler. Daha sonra ortaya çıkabilecek problemlerin önüne geçmek için yapılır.
Protez Diş Nasıl Yapılır?
Protez diş aşamaları ciddi özen ister. Yemek yerken, konuşurken ve ters basınç altında protezlerin çıkmaması için önlemler alınır. Aynı zamanda kaplamaların diş etine uyumunun ayarlanması çok önemlidir. Diş etiyle uyumsuz olan kaplamalar ve köprüler diş etinde ve dişte kayıplara kadar gidebilecek ciddi problemlere sebep olur.
Total protezlerin yapım aşamaları şöyle sıralanabilir:
- Öncelikle ağızın dışarıda üzerinde çalışılabilecek bir kalıbını çıkarmak için standart boylarda kaşıklar ve aljinat ile ölçü alınır. Aljinat ile ölçü alındıktan sonra bu kalıba laboratuvarda alçı dökülerek ağızın bir kopyası çıkarılmış olur. Bu adıma anatomik ölçü alımı denir.
- Bu kalıp üzerinde dişli ağız için de dişsiz ağız için de kişiye özel kaşıklar yapılır. Bu kaşıklar akrilik ile yapılır ve ışıkla polimerizasyonu yapılır. Bireysel ölçü kaşığının yapım aşaması ağız içinde olmaz, alçıyla ağızın kopyası çıkarılmış modelden yapılır.
- Bireysel ölçü kaşıkların ‘Kerrleme’ denilen işlemle ağıza olan adaptasyonu sağlanır. Kerrleme işleme ‘Kerr’ markasının plastiğe benzer yapıdaki çubuklarının eritilip kaşık kenarlarına koyulması ve hala modifiye edilebilir kıvamdayken ağız içinde belirli hareketlerle yumuşak doku hareketine uyum sağlaması ile yapılır.
- Kerrleme işleminden sonra asıl ulaşılmak istenen nokta kaşığın iyi bir vakum kuvveti olmasıdır. Konuşurken ağızdan düşmemesine ve vakum kuvvetiyle yerinde durabiliyor olmasına dikkat edilir.
- Kerrleme işlemi yapılmış bireysel ölçü kaşıkları ile daha ayrıntılı sonuç veren son bir ölçü alınır. Bu adıma ise fonksiyonel ölçü denir.
- Alınan yeni ayrıntılı ölçüye göre hazırlanmış model üzerine akrilikten plak yapılır. Bu plak, protezde yumuşak dokuları taklit edecek kısmın son hali olacaktır. Plak üzerine laboratuvarda mumdan duvar yapılır. Bu mum duvar hasta ağızına yerleştirilerek dudak uyumu, yüksekliği gibi bazı ölçümler kontrol edilir. Mum duvarda ön dişlerin arası ve köpek dişlerinin geleceği noktalar işaretlenir.
- Mum duvarda işaretlenen noktalara göre laboratuvarda diş dizimi yapılır. Diş dizimi de hasta ağzında kontrol edildikten sonra laboratuvar işlemlerinde protezin son hali hazır olmuş oluyor.
- Total protez ilk takıldığı 24 saat içerisinde vurma yapabilir. Bu vuruklar daha sonra işaretlenip alınarak daha rahat olması sağlanır.
Parsiyel (Bölümlü) protez yapım aşamaları:
- Öncelikle protezin dişten destek alıcağı noktalara metal tırnaklar yapılacağı için planlamaya göre dişte bu tırnak yerleri hazırlanır. Bu hazırlık dişin belirlenen kısımlarının ufak kesilmesiyle yapılır.
- Kesim ve ağız hazırlığı işlemleri tamamlandıktan sonra ilk ölçü alınır. Bu ölçü yukarıda bahsedildiği gibi ağızın ve hazırlanan tırnak yerlerinin alçı model üstünde gözükmesini sağlar.
- Bu alçı model üstünden kişiye özel kaşık hazırlanarak ikinci ölçü alınır. İkinci ölçü daha ayrıntılı sonuç verir.
- İkinci ölçü sonrası ulaşılan ana model üzerinden laboratuvarda hekimin planladığı tasarıma göre bir metal altyapı oluşturulur. Ardından aynı model üzerinden eğer yumuşak dokuya gelecek kısmı akrilik olacaksa bir kaide plağı oluşturulur.
- İskelet gövdeli bir protez için laboratuvardan gelen metal altyapı ağızda denenir ve uyum sağladığında bahsedildiği gibi mumlu prova ve dişli prova yapılır. Kaideli protezde ise aynı işlemler kaide plağı üzerinde yapılır.
- Bir sonraki randevuda protez denenir ve teslim edilir.
Sabit protezler (Kaplama ve Köprü) yapım aşamaları:
Sabit protezlerin yapımı, hareketli protezlere göre oldukça hızlıdır. Hepsi için geçerli olduğu gibi sabit protezler için de öncelikli olarak ağız hazırlığının yapılmış olması gerekir. Dolguların, kanal tedavilerinin yapılmış olması ve en önemlisi diş taşı temizliğinin ve diş eti rahatsızlıklarının tedavi edilmiş olması gerekir.
- Öncelikli olarak geçici kaplama için dişlerin kesilmemiş halinden silikon ölçü alınmalıdır. Dişlerin kesilmemiş halinden alınan ölçü dişler kesildikten sonra geçici yapmaya yarar. Geçici yapılması hem kesik dişin sebep olduğu hassasiyet ve ağrıyı önler hem de diş etinin gelecek kaplamaya uyum sağlaması için şekillenmesini sağlar.
- Köprü ayağı olacak dişler veya kaplama yapılacak dişler kesilip küçültülerek hazırlanır. Burdaki en önemli aşama dişlerin kurallara göre kesilmiş olmasıdır. Aksi takdirde kaplamada ve köprü ayaklarında ciddi uyum problemleri yaşanabilir. Yapılacak kaplamanın takılması sırasında ve kullanım sürecinde dişe daha çok zarar vermeyecek bir kesim tipi uygulanır.
- Dişler kesildikten sonra alınan silikon ölçüyle geçici yapılır ve geçici kaplamalar geçici bir yapışkanla yapıştırılır.
- Alınan ölçüden sonra metal prova gelir. Metal prova ağız içerisinde normal kapanışa ve diş eti uyumuna göre kontrol edilir.
- Uygun bulunan metal prova sonrası porseleni de laboratuvarda eklenerek kaplama veya köprü son haliyle hekime ve size ulaşır. Kalıcı yapışkanlarla yapıştırılır.
Protez Diş Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
Protez dişlerin ömrü ve sağlığı için düzenli olarak temizlenmesi çok önemlidir. Hareketli protezlerinizi özellikle yemeklerden sonra çıkararak mutlaka fırçayla temizlemesiniz. Köprülerin dişsiz bölgesini temizlemek için ‘Superfloss’ denen özel bir diş ipi kullanmalısınız. Kaplamaları ise diş ipi kullanarak temizleyebilirsiniz.
Dişli ağızdaki protezlerde unutulmamalıdır ki genel diş eti sağlığı protezinizin ömrü ve kalitesi için oldukça önemlidir. İlerleyen diş eti hastalıkları protezinizin uyumunu bozabilir. Kimi zaman doğru temizlenmeyen ve diş eti rahatsızlığı kaynaklı kaplama altı dişlerde çürüme ve hatta diş kaybı bile görülebilir.
Diğer diş tedavisi yöntemleri olan diş dolgusu ve kanal tedavisi hakkında detaylı bilgiye ulaşabilirsiniz.
Protez Diş Fiyatları Ne Kadar?
Türk Diş Hekimleri Birliğine göre fiyatlar şu şekildedir:
-Total protez: 1715 tl
-Parsiyel (Bölümlü) protez: türüne göre 1740 ila 2300 tl arası değişiklik gösterir.
Unutmayınız ki fiyatlar kliniklere göre değişiklik gösterir.
Protez Diş Çıkar Mı?
Protez dişlerin çıkma olasılığı vardır. Protezlerin kullanımında hijyene dikkat etmek bunun önlenmesini sağlar. Kimi zaman ne kadar uğraş verilse de yeterli tutuculuk sağlanamayabilir. Bu durumda sert şeyler çiğnemek gibi protezin çıkmasına sebep olacak hareketlerden uzak durulmalıdır.
Protez Diş Mi İmplant Mı?
İmplant kullanım rahatlığı ve ömrü olarak daha avantajlıdır. Fakat fiyat ve süreç açısından daha zorlayıcı olabilir. Kimi zaman implantın yerleştirilemeyeceği kadar çok kemik kaybı yaşanmış olabiliyor. Bu durumda malesef implant seçeneği ortadan kalkıyor.
Kaynak: sciencedirect.com
