Astım toplumun büyük bir kısmını etkileyen kronik solunum yolu hastalığıdır. Astım hastalarının şikayetlerinin aniden alevlendiği anlar olmaktadır, bu anlara Astım atağı denir. Bu ataklar soluk alıp vermekte zorlanma, boğazda sıkışma hissi gibi belirtilerle ortaya çıkabilir ve müdahale edilmezse tehlikeli olabilir.
Astım ataklarının tedavisi için kısa süreli solunan özel ilaçlar kullanılmaktadır. Astım krizlerinde kullanılan ilaçların çoğu astım ataklarında da kullanılmaktadır. Doğru tanı ve tedavi ile hastalar rahat bir yaşantı sürebilir.
Astım Atağı Nedir?
Astım atağı diğer ismiyle astım tetiklenmesi veya astım krizi denilmektedir. Bir kişide aniden artan nefes darlığı, öksürük, hışıltı veya göğsünde baskı hissi gibi belirtilerin ortaya çıkmaktadır. Ayrıca bu kişilerde solunum fonksiyon testinde bozukluklar tanımlanmaktadır. Kriz anında ilaç kullanımı sonrasında şikayetler ortadan kalkmaktadır.
Astım atakları astımlı olduğu bilinen bir hastada ortaya çıkabildiği gibi daha önce hiç astım şikayeti bulunmayan birinde de çeşitli uyaranlarla karşılaşma sonucunda görülebilmektedir.
Astım Atağı Nasıl Olur?
Astım atağı çeşitli uyaranlara normalden daha duyarlı insanların bu uyaranlara maruz kalması veya streslenmesi sonucunda oluşmaktadır. Atak anında havayolları hızlı bir şekilde şişerek daralır. Hava yolu daralan kişi nefes almakta gittikçe zorlanması sonucunda astım krizi oluşmaktadır.
Hava yolunu daraltan uyaranlardan soğuk hava ve egzersiz doğrudan havayollarındaki düz kasları sıkarak etki gösterir. Solunum yollarının şişmesini sağlayarak atağa sebep olan şeyler şu şekildedir;
- Mesleki ajanlar
- Asbest
- Kömür
- Silikon
- Ozon
- Viral solunum yolu enfeksiyonları
Astım Atağını Neler Tetikler?
Astım bir çok durumdan dolayı tetiklenebilen bir rahatsızlıktır. Astım atağını tetikleyen nedenler tetikleyicilerle karşılaşma ve kullanılan anti- enflamatuvar tedavinin yetersiz kalması olmak üzere temelde 2 ana başlık altında toplanabilir.
Tetikleyicilerle karşılaşma
Astımın tetikleyicileri arasında viral enfeksiyonlar, birçok alerjen, bazı ilaçlar, çok yoğun egzersiz, soğuk hava, duygusal bir kriz sayılabilir. Aslında pek çok astım atağının altında özellikle rinovirüslerin oluşturduğu viral enfeksiyonlar bulunmaktadır.
Virüsler hava yollarında daralmaya neden olarak tetikleyebilmektedir. Bunu da bağışıklık hücrelerinin salınmasına neden olarak veya var olan doku şişmesine katkıda bulunarak yaparlar. Hava yolu duyarlılığını artırıp bronşların tıkanmasına neden olurlar.
Astım atakları yavaş kötüleşen ataklardan, aniden gelişen ataklara kadar değişkenlik gösterebilmektedir.
Duyarlı olunan alerjenle karşılaşmayı takiben Astım atağı gelişmesi bir diğer neden olarak sıklıkla karşımıza çıkar. Alerjen maruziyeti ile viral infeksiyonların birlikte etki gösterdikleri ve atak riskini önemli oranda arttırdıkları gösterilmiştir. Atağı tetikleyen en sık ilaçlar ise şu şekildedir;
- Aspirin
- Nonsteroid antinflamatuvar ilaçlar
- Beta- blokerler
Kullanılan Anti- Enflamatuvar Tedavinin Yetersiz Kalması
Astımın tedavisi hastalığın evresine göre farklı maddeler ve dozlarda olmaktadır. Astım zaman içerisinde ilerleyerek önceden kullanılan ilaçlar etkisizleşebilir veya hastalığın evresinin yanlış belirlenmesinden dolayı tedavi yetersiz kalabilir. Bu durumlarda astım kontrol altında tutulamaz ve astım atakları görülebilir.
Bu nedenler dışında astım ataklarının gece tetiklenmesine neden olabilen durumlar da vardır. Bu durumlar şu şekilde sıralanabilir:
- Toz akarları, hayvan kılı ve küf
- Yüz üstü yatmak,
- Soğuk hava,
- Kuru boğaz,
- Şişmanlık
- Çeşitli uyku bozuklukları
Astım Atakları Neden Geceleri Artar?
Astım havayollarında yer alan dokuların şişmesi nedeniyle daralmasından oluşmaktadır. Vücudumuzda dokularımızın şişmesini önleyen çeşitli hormonlar bulunmaktadır. Bu hormonların başında kortizon gelmektedir.
Kortizon hormonu vücudumuzdan belirli saatlerde salınır. Kortizon sabah saatlerinde en yüksek değerlere çıkarken uyuduğumuz gece saatlerinde ise en alt değerlerde bulunmaktadır. İşte kortizonun en az olduğu bu saatlerde dokularımız şişmeye en müsait zamanda bulunur ve astım atakları( krizleri) da en sık bu saatlerde yaşanır.
Astım Atağının Tedavisi Nedir?
Astım atağının tedavisi atağın kontrolü ile sağlanabilmektedir. Astım atağı tedavisinin amacı astımın ortadan kaldırılması değil kişinin ataktan çıkarılması ve astımın kontrol altına alınmasıdır. Atak tedavisinin diğer hedefleri şu şekildedir
- Hava yolu tıkanıklığını mümkün olan en kısa sürede düzeltip solunumu normale döndürmek.
- Nefes darlığını düzeltmek
- Astım önleyici tedavi ile daha sonra oluşabilecek atakları önlemek
Bu hedeflere ulaşmada kullanılan Birkaç yöntem vardır. Temelde astım tedavisi için kullanılan ilaçlar hızlı rahatlatma ilaçları ve uzun etkili ilaçlardır.
Hızlı etkili ilaçlar etkisini anında gösterirler ve bu nedenle atak tedavisinde daha çok tercih edilmektedir. Bu ilaçlar solunarak kullanılır, hava yolunun çevresindeki kasların gevşetilmesi ile etkisini gösterir.
Uzun etkili ilaçlar ataklar olunca kullanılmaktan daha çok düzenli olarak kullanılarak gelecekte Astım atağının oluşmasını önlemeyi yarar. (Örneğin: Desmont , Zespira, Fixdual, Ventolin )
Astım ve Astım atağı tedavilerinde yaklaşık olarak 4 Astımlıdan 3’ünün Astımı kontrol altına alınabilmektedir. Ancak 1 astımlı en az yılda bir kez astım atağıyla hastanelere başvurmaktadır.
Astım Atağı İçin Risk Faktörleri Nelerdir?
Astım hastalığının ortaya çıkmasında etken olan faktörlere risk faktörleri denir. Astımın neden bazı bireylerde görülüp, bazılarında görülmediği işte bu risk faktörleri ile açıklanabilir. Bu faktörler hastanın ailesinde astım olmasından geçmişinde çalıştığı işe kadar geniş bir yelpazede bulunmaktadır. Astım ve astım atağı için en sık risk faktörleri şu şekildedir:
- Atak nedeniyle entübasyon ve mekanik ventilasyon kullanan kişiler
- Obezite
- Ailede astım geçmişi
- Alerjik olma
- Uyku apnesi
- Kirli havası olan bölgelerde yaşama
- Mesleki maruziyetler
- Son 1 yılda Astım nedenli hastaneye yatış veya acile başvuru öyküsü olan hastalar
- Oral steroid kullanmakta olan veya kullanmayı yeni bırakmış hastalar
- İnhaler steroid kullanmayan veya yeni bırakmış hastalar
- Aşırı β2 agonist kullanan hastalar (>1 kutu/ay, salbutamol veya hızlı etkili eşdeğeri)
- Psikiyatrik hastalık veya psikososyal problemi olan hastalar
- Tedaviye uyumsuz hastalar
- Düşük sosyo-ekonomik düzey
- Eşlik eden hastalıkların varlığı (kalp-damar veya diğer akciğer hastalıkları)
İlginizi çekebileceğini düşündüğümüz Nöroblastom yazısına göz atabilirsiniz.
Astım Nedir?
Astım hava yollarında çeşitli uyaranlar nedeniyle dokuların şişmesi ve hava yolu açıklığının daralmasıyla gerçekleşen kronik bir solunum hastalığıdır.
Astım Sık Rastlanılan Bir Hastalık Mı?
Astım tüm dünyada sık görülen bir hastalıktır. Dünyada yaklaşık 300 milyon kadar Astımlı hasta olduğu tahmin edilmektedir. Ülkemizde ise her 12-13 erişkinden biri ve 7-8 çocuktan biri Astım hastasıdır.
Astım Atağı Ölümcül Müdür?
Astım atakları hızlı müdahale edildiğinde ölümcül değildir. Ancak atağın başladığı anda şikayetleri azaltmak için ilaç alınmaması veya astım atağının nedeninden uzaklaşmama durumda astım atağı ölümcül olabilir.
Kaynak: NHS.uk
