Akne vulgaris, günümüzde özellikle ergenlik dönemindeki bireylerin muzdarip olduğu sivilce probleminin Latince karşılığıdır. En çok ergenlik dönemi bireylerinde görülmesine rağmen tüm yaş gruplarında görülebilir.
Olumlu sonuç alınabilen tedavi yöntemleri mevcuttur, ama bazı sivilceler inatçı olabilir. Kabartı ve yumrular çok yavaş iyileşirler ve birisi yok olmaya başladıkça diğerleri baş gösterir. Sivilce neden olur ve tipleri nelerdir hakkında detaylı bilgiyi yazımızda bulabilirsiniz.
Akne Vulgaris Nedir ? Neden Olur?
Akne vulgaris, kıl köklerinin yağ ve ölü hücre artıklarıyla dolmasıyla ve tıkanmasıyla meydana gelen kronik bir deri hastalığıdır. Ergenlik döneminde değişen yağ ve hormon dengesi yüzünden ciltte bir çok sivilce görülmeye başlanır.
Ne kadar ciddi bir şekilde çıktığına göre değişmekle beraber, akne vulgaris depresif duygu durumuna ve kalıcı yara izlerine sebebiyet verebilir. Tedaviye ne kadar erken başlanırsa bu riskler de o kadar az ihtimalle gerçekleşir.
Akne Vulgaris Sebepleri Nelerdir?
Akne Vulgaris oluşumuna sebep olabilecek bir çok farklı faktör vardır. Bunlar şu şekildedir;
- Aşırı miktarda yağ (sebum) üretimi
- Kıl folliküllerinin yağ veya ölü deri hücreleriyle tıkanması
- Bakteri
- İnflamasyon
Akne genellikle yüzde, alında, göğüste, üst sırtta ve omuzlarda görülür çünkü bu alanların derisinde çok fazla miktarda yağ bezleri mevcuttur. Kıl folikülleri yağ bezleriyle direkt bağlantılıdır.
Hormonal değişiklikler: Androjen hormonlar ergenlik döneminde salgılanması oldukça artan ve büyümeyi uyaran hormonlardır. Aynı anda yağ bezlerini de uyarıp daha fazla sebum üretmelerine sebep olur. Hayatımızdaki hormonal değişiklikler, özellikle de kadınlarda orta yaşlarda görülen artış ve azalışlar da ani sivilce çoğalmalarına sebep olabilir.
Bazı ilaçlar: Tedavi için kullanılan ve bazı hastalıklarda kullanılması çok önemli olan ilaçların maalesef akne çıkarıcı yan etkileri de olabilmektedir. Kortikosteroidler, testosteron veya lityum bunlara örnek olarak verilebilir.
Diyet: Yediğimiz yiyecekler de sivilce miktarını değiştirebilirler. Bu konuda ayrıntılı bilgilendirmelerimiz için sayfayı aşağıya kaydırabilirsiniz.
Stress: Stres tek başına akneye sebebiyet vermese de halihazırda bulunan aknelerin durumunu kötüleştirebilir.
Ayrıca teninize temas eden çok yağlı kremler veya teninize süreğen bir biçimde baskı uygulanması da (sırt çantası, kask gibi) sivilce miktarını artırabilir.
Akne Vulgaris Belirtileri Nelerdir?
Akne vulgaris belirtileri kişiden kişiye ve durumun ciddiyetine göre çok değişebilmektedir. Her bir insanın derisindeki yağ oranı da dahil bir çok özelliği farklı olduğu için çıkan sivilcelerin görünümü de çok değişebilmektedir.
| Akne Vulgariste Görülen Lezyon Tipleri |
|---|
| Beyaz Sivilce (Ucu tıkanmış porlar) |
| Siyah Sivilce (Ucu tıkanmamış porlar) |
| Küçük kırmızı, hassas yumrular (papül) |
| Kabarcıklar (püstüller), aslında uçlarında irin olan papüllerdir |
| Geniş, sert, acı veren cilt altındaki yumrular (nodüller) |
| Acılı, irin dolu cilt altındaki yumrular (kistik lezyonlar) |
Cildimde Akne Oluşmaması İçin Ne Yapabilirim?
Cildinizde akne oluşmaması için alabileceğiniz bir çok önlem vardır. Öncelikle herkesin cilt tipi genetik faktörler yüzünden birbirinden çok daha farklıdır, diğerlerine göre daha az veya çok yağlı olabilir ve bu da sivilcelerin ortaya çıkması ihtimalini çok değiştirir.
Yapılan diğer araştırmalara göre vücuttaki akne miktarı, vücuttaki testosteron, progesteron, glukokortikoid, insülin ve IGF-1 miktarıyla bağlantılıdır. IGF-1 büyüme gelişme için önemli olan hormonları salgılatmasıyla bilinen ve insüline benzeyen bir proteindir, ergenlik döneminde o ve diğer hormonların artması ergenlik dönemi sivilcelerinin başlıca nedenlerinden birisidir.
Süt Ürünleri
Günlük tükettiğimiz süt ürünlerinin IGF-1 miktarını artırdığı da yapılan araştırmalarla gösterilmiştir. Ayrıca bir çok araştırma yağı alınmış, az yağlı veya light süt etiketiyle satılan sütlerin daha çok sivilce oluşturmaya sebep olduğunu göstermiştir. Bu fabrikasyon sütlerin üretilirken geçtiği aşamalarda içerisindeki hormonların bazı aktivitelerini değiştirmesinin sonucu olduğu düşünülmektedir.
Başka bir 3 yıllık araştırmada da 9-15 yaş arası 6000 tane kız çocuğun günlük süt kullanımı miktarları ve sivilce ilişkisi incelenmiş ve süt kullanımının akne oluşumunu artırdığını kanıtlayan sonuçlara ulaşılmıştır.
Çikolata
Çikolata da her zaman sivilce oluşumunu artırmasıyla bilinen besinlerden birisidir, ama bu konuda bilgiler hep sınırlıdır. Bu konuda çok araştırma yapılmış olsa da bazı eksiklikleri dolayısıyla çelişkiler mevcuttur.
30 genç erkek ve 35 yetişkin erkeğin katıldığı bir araştırmada, katılımcılar 2 gruba ayırılmış. İlk gruba normalden 10 kat fazla kakao içeren şekerli barlar yemesi için verilmiş, ikinci gruba da hiç kakao içermeyen barlar yemesi için verilmiş. Sivilce oluşumunda anlamlı bir fark olmadığı görülmüş.
Başka bir araştırmada çikolata yiyen bireylerde sivilce artışı tespit edilmiş ama orda da yedikleri çikolatanın tüm özellikleri açıkça yer almıyor. Belki de asıl suçlu çikolatanın ana maddesi kakao değil, buna ek olarak konulan koruyucu katkı malzemeleridir ? O yüzden bu konu hala tam olarak çözüme kavuşmuş diyemeyiz.
Glisemik İndeks
Glisemik indeks, karbonhidrat içeren bir yiyecek tükettiğimizde onun kana karışıp kan şekerini ne kadar yükselttiğinin bir ölçüsüdür. Besinlere 0’dan 100’e kadar değer verilir.
Glisemik indeksi yüksek besinleri tüketmenin sivilce miktarını artırdığı, yaygın inanışlardan diğer bir tanesidir. Glisemik indeksi yüksek bir besin tükettiğimizde, bu vücudumuzda çok yüksek miktarda insülin salgılanmasına sebebiyet verir. Çok miktarda insülin salgılandığında bu da yukarda bahsettiğiniz IGF-1 miktarını artırır. Artmış insülin miktarı androjenlerin salınımını artırarak akne oluşumunu artırır.
Yağ Asitleri
Her yiyecekte farklı miktarlarda omega-3 ve omega-6 yağ asitleri bulunur. Genellikle omega-3, halk tarafından da sağlıklı bir yağ olarak bilinir. Günlük diyetimizde omega-3 oranının yüksek olmasının bilinen bir çok faydası vardır.
Yapılan bir çok araştırmada diyetimizdeki omega-3 oranı azaldıkça inflamasyon oluşumunu gösteren belirteçlerin de arttığı gözlemlenmiştir. Bunların da IGF-1 salınımını artırıp daha fazla akne oluşumuna sebep olacağı yönünde görüş bildiren araştırmalar mevcuttur.
Bunlar haricinde diğer yiyecekler açısından size olumsuz etkilerini olduğunu gözlemlediğiniz yiyecekleri azaltmak da sizin elinizde.
Ayrıca çok önemli bir diğer husus da, deriniz üzerinde kullandığınız tüm ürünlerin güvendiğiniz kaliteli markaların ürettiği, olabildiğince sağlığa az zararlı ürünlerden oluşmasıdır. Ayrıca bu tarz ürünleri olabildiğince az kullanmanız veya en azından yüzünüzde çok fazla bekletmemeniz gerektiğini de hatırlatmadan da geçmeyelim. Çünkü bu ürünler akne oluşumunu artırmasa bile cilt sağlığınız için uzun vadede çok zararlı olabilirler.
Ve son olarak da çıkan sivilcelerinizle oynamanız, kaşımanız veya sıkmanız da iz kalma riskini artırmaktan başka bir işe yaramaz.
Ne Zaman Doktora Gitmeliyim?
Eğer kendi çabalarınızla ve dikkat etmenize rağmen sivilceleriniz bir türlü azalmayıp sizi rahatsız ediyorsa, ya da arkalarında çok fazla iz bırakarak iyileşiyorlarsa bu konuda uzmanlaşmış olan bir dermatologa başvurabilirsiniz.
Bazı kadınlar için akne izi on yıllarca bile inatçı bir şekilde kalabilir ve menstruasyondan bir hafta önce daha da belirginleşebilir. Bu tarz akne izleri genellikle kontraseptif kullanan kadınlarda tedavi kullanmadan iyileşmemeye meyillidir.
| Eğer bir cilt ürünü kullandıktan sonra aşağıdaki semptomlardan birisini gözlemlerseniz en yakın sağlık kuruluşuna başvurmanızı tavsiye ederiz. |
|---|
| Bayılmak |
| Nefes Almada Çok Zorlanma |
| Gözler, Yüz ve Dudaklar Dahil Olmak Üzere Yoğun Terleme |
| Boğazda Gerginlik ve Yutamama |
Daha ileri yaştaki yetişkinlerde görülen aniden şiddetli bir şekilde akne çıkmaya başlaması, altta yatan ve tedavi gerektiren başka bir hastalığın sinyali olabilir.
Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) de insanları bazı ürünleri sırf popüler diye kullanmamaları için uyarıyor. Bazı yüz temizleyiciler, akne losyonları yarardan çok zarara uğratabilir. Çok çok nadir de olsa ciddi reaksiyonlara sebebiyet verebilirler. Ve bu tarz reaksiyon çok nadir olup, kızarıklık, kaşınma gibi basit semptomlardan çok daha fazlasına sebep olabilirler.
Hangi Bölgede Sivilce Neden Çıkar?
Saç çizginizin etrafında sivilce varsa saç sağlığınıza dikkat etmeniz gerekiyor olması muhtemel. Yanaklarınızda sivilce varsa yastığınızın veya telefonunuzun hijyenine dikkat etmemiş olabilirsiniz, bu da inflamatuar sivilce oluşumunu tetikler. Çenenizin kenarında oluşan sivilceler, hormonal veya belki de gut hastalığının bir göstergesi olabilir. Alnınızda ve burnunuzda oluşan sivilceler ise stres, bitkinlik veya yüzünüze çok fazla dokunmak sebep olabilir.
Akne Vulgaris Tedavisi
Akne Vulgaris tedavisi, her bireyin yaşı, cinsiyeti, ek diğer hastalıkları, cilt yapısı ve akne tipi göz önünde bulundurularak bu konuda uzman bir dermatolog tarafından hazırlanan akne vulgaris reçetesi ile sürdürülür.
Bu reçete edilen ilaçlar akne artışını kontrol altına almakta, kalıcı yaraların ihtimalinin azalması veya en azından bu izlerin daha az fark edilir hale getirilmesinde yardımcı olabilirler. Genellikle cildinizin güneşe karşı olan hassasiyetini artırırlar. O yüzden her gün koruyucu özelliği yüksek bir güneş kremi kullanmanız gerekir.
Tedavinizin ilk sonuçlarını görmek için 4-8 hafta beklemeniz gerekir, tüm sivilcelerin başarıyla tedavi edilmesi için gereken süre aylar hatta yıllar sürebilir.
Çalışma mekanizmaları sebum üretimini ve terlemeyi azaltmak veya sivilceye neden olan bakteriyel inflamasyonu azaltmak olarak özetlenebilir. Bunların da farklı türleri vardır.
Topikal (Deriye Uygulanan) Tedaviler
Retinoidler ve Retinoid Benzeri İlaçlar
Retinoik Asit veya Tretinonin içeren ilaçlar genellikle orta derecede akne vulgaris hastaları için işe yararlar. Krem, jel veya losyon halinde uygulanırlar. Tretinoin, Adapalen veya Tazaroten içeren türleri vardır. Tretinoin asla Benzoil Peroksit ile aynı anda kullanılmamalıdır.
Bilinen yan etkileri arasında cildin güneş hassasiyetini artırma, cildi kurutma, kızarmış cilt gibi yan etkileri vardır ve özellikle koyu tenli insanlarda görülür. Adapalen en iyi tolere edilebilendir.
Antibiyotikler
Antibiyotikler cilt yüzeyindeki bakterileri öldürmesi ve kızarıklıklıkla inflamasyonu azaltması yüzünden kullanılırlar. Antibiyotikler bazen Benzoil Peroksit ile aynı anda kullanılarak antibiyotik direnci gerçekleşmesini azaltmak amaçlanır. Tedavi protokollerine Klindamisin ile Benzoil Peroksit veya Eritromisin ile Benzoil Peroksit (Benzamycin) örnek verilebilir. Topikal antibiyotiklerin tek başına kullanılması ise tavsiye edilmez.
Azelaik Asit ve Salisilik Asit
Azelaik asit, mayaların üretmesiyle meydana gelen bir maddedir. Antibakteriyel özelliği vardır. %20’lik Azelaik Asit kremi veya jeli günde iki defa kullanıldığında çoğu tedavi yöntemi kadar başarılı olduğu gözlemlenmiştir. Gebelik veya beslenme döneminde tedavi için güzel bir seçenektir. Ayrıca bazı akne vulgaris türlerinde gerçekleşen renk solmalarını önleme konusunda da etkilidir. Yan etkileri arasında cilt kızarıklığı ve küçük cilt iritasyonları vardır.
Salisilik asit hepimizin bildiği aspirinin etken maddesidir. Kıl köklerindeki tıkanmayı engelleyebilir ve yüz temizleme gibi bazı ürünlerde de mevcuttur. Ama yapılan çalışmalar göstermiştir ki akne vulgaris üzerine etkisinin bir sınırı vardır. Yan etkileri arasında cilt renk solmaları ve küçük cilt iritasyonları mevcuttur.
Dapson
Dapson %5 jel ise inflamatuar akneler ve özellikle kadınlardaki aknelerde günde 2 defa tüketilmesi önerilen diğer ürünlerden birisidir. Yan etkileri arasında cilt kızarıklığı ve kuruluğu mevcuttur.
Oral (Ağız Yoluyla Kullanılan) Tedaviler
Antibiyotikler
Orta derecede bir akne vulgariste, bakterileri azaltmak için oral antibiyotikler kullanılır. Akneyi tedavi etmek için ilk seçim olarak genellikle Tetrasiklinler (Minosiklin, Doksisiklin) veya Makrolitler (Eritromisin, Azitromisin) kullanılır. Makrolitler genellikle gebe kadınlar ve 8 yaşından küçük çocuklar da dahil olmak üzere tetrasiklin alamayan kişiler için tavsiye edilirler.
Antibiyotik direncini önlemek için olabildiğince kısa süre zarfında kullanılmaları gerekir. Ve topikal antibiyotikler gibi aynı şekilde Benzoil Peroksit ile kullanılarak antibiyotik direnci azaltılması amaçlanır.
Akne tedavisinde kullanılan antibiyotiklerin yaygın ciddi yan etkileri yoktur. Ama cildinizin güneş hassasiyetini artırma ihtimalleri vardır.
Kombine Oral Kontraseptifler
Oral Kontraseptifler, kadınların gebeliği engellemek amacıyla kullandığı hormon içeren ilaçlardır. İlaç konusunda dünyada en yetkin kurumlardan birisi olan FDA tarafından 4 tane kombine oral kontraseptif, kadınlarda akne vulgaris tedavisinde kullanılması için onay almıştır. Progestin ve Östrojen içeren bu ilaçların kullanımının ilk aylarında direkt fayda göremeyebilirsiniz, bu yüzden ilk haftalarda diğer akne tedavileriyle beraber kullanılması yardımcı olabilir.
Yan etkileri arasında kilo alımı, göğüslerde hassasiyet ve mide bulantısına sebebiyet verebilir. Ayrıca kardivasküler problemlerde, göğüs kanseri ve servikal kanser riskinde artışa sebep olurlar.
Anti-Androjen Ajanlar
Spironolakton, oral antibiyotiklerin işe yaramadığı kadın ve ergen kızlarda akne vulgaris tedavisi için işe yarayan bir ilaçtır. Androjen hormonların yağ üreten bezlerdeki etkisini bloke ederek işe yararlar. Yan etkiler arasında göğüs hassasiyeti ve ağrılı adet görme vardır.
Izotretinoin
Izotretinoin, akne vulgaris tedavisi için en çok kullanılan ajanlardan birisi olan Vitamin A türevidir. Diğer tedavi yöntemlerinin işe yaramadığı orta ve ciddi akne türlerinde kullanılır.
Yan etkiler arasında inflamatuar bağırsak hastalığı, depresyon, toksik hepatit, trigliserit yüksekliği ve ciddi doğum defektleri vardır. Bunlara ek olarak şu yan etkiler görülür;
| Oral Izotretinoin Tedavisinde Görülen Bazı Yaygın Yan Etkiler | Görülme Yüzdesi |
|---|---|
| Keilit (Dudaktaki Kronik Inflamasyon) | %100 |
| Kserozis (Cilt Kuruluğu) | %56 |
| Burun Kanaması | %34,8 |
| Dermatit (Cildin iltihaplanması sonucu ciltte kuru, pullu yama tarzında lezyonlar ve yoğun kaşıntılar görülmesi) | %31 |
| Myalji (Kas Ağrısı) | %45 |
| Halsizlik | %40 |
| Sinirlilik | %36 |
| Gözde Kuruma | %28 |
Izotretonin alan tüm hastalar FDA onaylı risk yönetimi programına dahil olmak zorunludur. Ve yan etkiler yüzünden sürekli olarak doktora gidip gerekli testleri yaptırmak zorundadırlar. Akne tedavisi hakkında detaylı bilgileri yazımızdan bulabilirsiniz.
İlaç Erüpsiyonu yazımız dikkatinizi çekeceğini düşünüyorum.
Diğer hastalıklar hakkındaki yazılarımız için tıklayın.
Akne Vulgaris Geçer Mi?
Eğer bu konuda deneyimli bir dermatologa başvurup reçetenizdeki ilaçları düzenli bir şekilde kullanır, yazımızda bahsettiğimiz yiyecekleri azaltırsanız bu hastalıktan kurtulabilirsiniz. Ama hemen sonuç beklememeli, bu tedavinin uzun vadeli sürebilecek bir tedavi olduğunu unutmamalısınız.
Akne Vulgaris Ne Zaman Geçer?
Akne Vulgariste uygulanan tedavinin ilk sonuçlarının görülmesi 4-8 hafta, tedavinin tamamen tamamlanması ise aylar hatta yıllar sürebilmektedir.
Vulgaris Krem Ne İşe Yarar?
Benzamycin, yukarıda bahsettiğimiz topikal tedavi türlerinden “Antibiyotik” başlığı altında bahsettiğimiz Eritromisin ile Benzoil Peroksit kombinasyonu ilaçlardan birisidir. Inflamatuar aknelerde oldukça etkilidirler.
Kaynak: Mayo Clinic Cleveland Clinic Journal Agent Healt Line
